Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΛΑΙΚΩΝ ΜΕΤΩΠΩΝ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΟΔΟ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ – ΝΑΖΙΣΜΟΥ

Γράφει ο φίλος της ΦΑΙΑΚΙΑΣ Νώντας Φαρμάκης και προθύμως αναδημοσιεύουμε ένα σημείωμα, που βάζει ζητήματα για προβληματισμό...


Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΛΑΙΚΩΝ ΜΕΤΩΠΩΝ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΟΔΟ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ – ΝΑΖΙΣΜΟΥ

Η άνοδος του φασιστικού – ναζιστικού μορφώματος στην Ελλάδα, είναι φαινόμενο ερμηνευμένο και διαρκώς ερμηνευόμενο από πολιτικούς αναλυτές, κοινωνιολόγους, ιστορικούς κλπ. Η σημερινή Ευρώπη στέκει δήθεν άφωνη μπροστά στην επανεμφάνιση ναζιστικών κινημάτων και καταδικάζει τουλάχιστον με ανακοινώσεις των θεσμικών της οργάνων το φασισμό – ναζισμό.
Ας κάνουμε μια μικρή αναδρομή στις προσπάθειες αναχαίτισης του φαινομένου στην Ευρώπη του μεσοπολέμου με όποια προβλήματα παρουσιάζουν αυτές οι μικρές αναδρομές.
Στις 30/01/1933 επικρατεί το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς στη Γερμανία. Η ανυπαρξία λαϊκού μετώπου άφησε ανεμπόδιστο τον Χίτλερ να καταλάβει την εξουσία.
Σύγχρονοι αναλυτές τονίζουν σαν πρωτεύων αίτιο της επικράτησης αυτής, την αντίθεση του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος( NSDAP) στη συνθήκη των Βερσαλλιών . Στην εκτίμηση όμως αυτή αποσιωπάται ή υποεκτιμάται το γεγονός πως όλα τα γερμανικά κόμματα μη εξαιρούμενου και του ΚΚΓ ήταν ενάντια στην συνθήκη. Τίθενται λοιπόν τα ερωτήματα:
1.      Αν η αντίθεση στη συνθήκη των Βερσαλλιών δεν αποτέλεσε την ποιοτική πολιτική διαφορά του NSDAP με τα άλλα κόμματα, αρκούσε σαν εσωτερικός λόγος μόνο η δημαγωγία για την επικράτηση του ναζισμού;
2.      Ποιον ρόλο έπαιξε ο διεθνής παράγοντας στην ναζιστική επικράτηση; Οι πολιτικές επιλογές της Αγγλίας - Γαλλίας αλλά και των ΕΠΑ ήταν αποτρεπτικές ή “αβανταδόρικες” στην επικράτηση και την καθιέρωση του ναζισμού;
3.      Η ύπαρξη ή η ανυπαρξία λαϊκών αντιφασιστικών μετώπων, καθόρισαν την εγκαθίδρυση του ναζιστικού μορφώματος ως κυρίαρχη γερμανική ιδεολογία και με ποια χαρακτηριστικά;
Επί του παρόντος ας μας απασχολήσει το τελευταίο ερώτημα, μιας και πολύ λόγος γίνεται σήμερα για την ανάπτυξη λαϊκών αντιφασιστικών μετώπων. Η ύπαρξη τέτοιων μετώπων είναι αναγκαία άλλα και ικανή συνθήκη ( εκτιμώ) αποτροπής της ανόδου και της ανοχής φασιστικών κινημάτων από την κοινωνία.
Ποια όμως αντιφασιστικά λαϊκά μέτωπα αναπτύχθηκαν στην προπολεμική Ευρώπη με αποκλειστικό σκοπό την αποτροπή φασιστικών φαινομένων; Τι κατάφεραν τα μέτωπα όπου δημιουργήθηκαν και τι δεν κατάφεραν και γιατί;
ΤΟ ΛΑΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ
Το λαϊκό μέτωπο στην Iσπανία δημιουργείται από 5κόμματα. Το Σοσιαλιστικό κόμμα ( PCOE)το κομμουνιστικό κόμμα (PCE), το εργατικό κόμμα μαρξιστικής ενοποίησης ( PORUM),την δημοκρατική αριστερά,(IR) και τη δημοκρατική ένωση(UR). Το σχήμα υποστηρίζεται από το αυτονομιστές και δεν το καταπολεμούν ιδιαίτερα, οι αναρχοσυνδικαλιστικές ομοσπονδίες. Στις εκλογές του 1936 το μέτωπο κερδίζει με διάφορα 2,1 ποσοστιαίων μονάδων το δεξιό Εθνικό Μέτωπο και σχηματίζει με πρωθυπουργό τον Azana, αριστερή κυβέρνηση. Τα πρώτα μέτρα που πάρθηκαν ήταν όπως αναμενόταν φιλολαϊκά μερικά από αυτά είναι και τα παρακάτω: 1
·         Απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων ( όχι όμως και των 30.000 κρατούμενων από την εξέγερση των Αστουριών αν και ήταν προεκλογική δέσμευση)
·         διοικητική και πολιτική αυτονόμηση της Καταλονίας
·         άρση της νομιμότητας για του Φαλαγγίτες
·         διορισμός και απομάκρυνση του Φράνκο εκτός Ισπανίας.
Η αστική τάξη της Ισπανίας απαντά στέλνοντας εκτός της χώρας το μεγαλύτερο κομμάτι του πλούτου, με αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών των καταναλωτικών αγαθών. Το γεγονός προκαλεί δυσαρέσκεια μεταξύ των λαϊκών στρωμάτων που στήριξαν το μέτωπο. Οι φαλαγγίτες παράλληλα οργανώνονται χρηματοδοτούμενοι από ευρωπαϊκά κεφάλαια ( ιδίως Βρετανικά). Το κομμουνιστικό κόμμα συμμετέχει στη κυβέρνηση με μικρο ποσοστό και οι προτάσεις του δεν γίνονται δεκτές. Έτσι αρκείται στις αναφορές περί προετοιμασίας ανταρσίας από τους αντιδραστικούς κύκλους. Ενώ η φασιστική εξέγερση οργανώνεται αδιάκοπα και φανερά, οι κυβερνώντες απαντούν στην κομμουνιστική πρόταση για λαϊκή άμυνα με εντολές του τύπου “Όποιος δώσει όπλα σε εργάτες θα παραπεμφθεί σε στρατοδικείο”. Ακόμα και την τελευταία στιγμή η πρόταση των κομμουνιστών για δημιουργία τακτικού στρατού απορρίπτεται μετά βδελυγμίας από τους αναρχικούς και τους σοσιαλιστές ως αντεπαναστατική. Την ίδια ώρα οι εκπρόσωποι της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ΚΔ) έκαναν εκκλήσεις ενότητας για την σωτηρία της Ισπανίας προς την σοσιαλιστική διεθνή,(ΣΔ) Όμως ο πρόεδρος της ΣΔ, Ντε Μπρούκερ απαντούσε πως δεν είχε την εξουσία ανάληψης πρωτοβουλιών. Τα γεγονότα που ακολουθούν είναι γνωστά. Ο ισπανικός εμφύλιος ξεσπά, ξεσηκώνοντας ένα πρωτόγνωρο κύμα αλληλεγγύης των λαών απέναντι στον φασισμό. Χιλιάδες εθελοντές από ολόκληρη την Ευρώπη τάχθηκαν στο πλευρό του Δημοκρατικού στρατού γράφοντας τις λαμπρότερες σελίδες στην ιστορία του διεθνισμού. Ήταν ένα κύμα όμως ανήμπορο να αντισταθεί στο δώρο της Ιταλίας προς τον Φράνκο με την αποστολή του εκστρατευτικού σώματος 100.000 ανδρών, αλλά και στην αεροπορική κάλυψη που πρόσφερε η Γερμανία στους ισπανούς φασίστες, Η πτώση της Μάλαγας τον Φλεβάρη του 1937, η πτώση των Βάσκων τον Οκτώβρη του 1937 και τελικά η πτώση της Μαδρίτης σήμαιναν και την επικράτηση του Φράνκο.
ΤΟ ΛΑΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ

Η πορεία της διακυβέρνησης του λαϊκού μετώπου υπό την ηγεσία του Λεόν Μπλουμ θέτει δυο ουσιαστικά ερωτήματα;
Πόσο αποτελεσματικό εμπόδιο στάθηκε στην επικράτηση των φασιστών στην Ισπανία και πόσο προετοίμασε την Γαλλία για την ορατή γερμανική εισβολή;
ο Λ. Μπλουμ υπάκουσε επ' ακριβώς στην εντολή του πρόεδρου της Γαλλίας Αλμπέρ Λεμπρέν για καμιά ανάμειξη στο ισπανικό ζήτημα, όπως αποδεικνύεται τόσο από τη στάση της Γαλλίας στα γεγονότα των γαλλικών συνόρων (επεισόδιο στο Ιρουν) όσο και από την άρνηση συγκατάθεσης στο αίτημα των κομμουνιστών “ Όπλα και αεροπλάνα για την Ισπανία”.
Αντιθέτως η Γαλλία παραδίδει τον ισπανικό στόλο (που είχε ήδη ελλιμενιστεί για ασφάλεια στα λιμάνια της) στα χεριά του Φράνκο αλλά και τον ισπανικό χρυσό ( ενέχυρο στις γαλλικές τράπεζες από το δάνειο του1931).2
Ας δούμε όμως πως αντιμετώπισε η Γαλλία την γερμανική εισβολή. Η Γαλλία υπερείχε της Γερμανίας σε προετοιμασία, σε ποιότητα εξοπλισμού και στον συσχετισμό δυνάμεων. Παρ΄ όλα αυτά μια σύγκρουση 74 ημερών, χωρίς την παρουσία στα πεδία των μαχών του μεγαλυτέρου όγκου του γαλλικού στρατού, χωρίς καμιά ουσιαστική μάχη και με μηδαμινές απώλειες και στα δυο στρατεύματα, η Γαλλία μοιάζει παραδομένη στους ναζιστές παρά ηττημένη.3
Η ιστορία των λαϊκών μετώπων όπου αυτά δημιουργήθηκαν με σκοπό να σταθούν εμπόδια στην φασιστική επέλαση, εκ του αποτελέσματος δεν στάθηκαν ικανά να επιτελέσουν τον στόχο τους. Ο φασισμός - ναζισμός επικράτησε, ο Β! Πόλεμος έγινε και βέβαια τελείωσε με την αντιφασιστική νίκη των λαών.
Σήμερα που βρισκόμαστε μπροστά στο φαινόμενο της όποιας προσπάθειας ανάπτυξης φασιστικού - ναζιστικού κινήματος τόσο στον μνημονειόπληκτο Νότο, όσο και στον εκτός κρίσης Βορρά, γίνεται πολύς λόγος για την ανάπτυξη λαϊκών μετώπων καθώς και για το ποιες δυνάμεις πρέπει να συμπεριληφθούν στα μέτωπα αυτά. Οι προβληματισμοί που αναπτύσσονται θα πρέπει να συμπεριλάβουν τα ιστορικά δεδομένα. Ασφαλώς η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Αυτό δεν σημαίνει όμως πως δεν διδάσκει.
Ας προσπαθήσουμε να ανοίξουμε έναν διάλογο, να ερμηνεύσουμε τα φαινόμενα και να δώσουμε προτάσεις σε κάθε προσπάθεια συγκρότησης λαϊκών μετώπων. Ανεξάρτητα λοιπόν από τις προθέσεις τα λαϊκά μέτωπα ( όπως αυτά συγκροτήθηκαν) γιατί δεν έδωσαν αποτελεσματικό χτύπημα στην φασιστική προοπτική; Συμμετέχοντας σε μια τέτοια προσπάθεια πως απαντάμε στα παρακάτω ερωτήματα;
1) Μήπως τα λαϊκά μέτωπα στηρίχτηκαν από δυνάμεις της αστικής τάξης και μήπως οι δυνάμεις αυτές έδρασαν με πεμπτοφαλαγγίτικη λογική;
2)Ήταν δυνατόν να απoκλεισθούν οι δυνάμεις αυτές εκ των πρότερων και αν ναι θα ταν εφικτή η ανάπτυξη των μετώπων χωρίς την παρουσία τους;
3)Θα μπορούσε να προβλεφθεί η στάση τους όταν η σύγκρουση έχανε τον θεωρητικό χαρακτήρα της και έπαιρνε διαστάσεις πρακτικής εφαρμογής;

ΠΗΓΕΣ
1 Hugh Thomas. Ιστορία του ισπανικού εμφυλίου. Εκδόσεις Τολίδη Αθηνα
2 Imbraruri Nt. Ο μοναδικός δρόμος. Κρατικές εκδόσεις πολιτικής φιλολογίας. Μόσχα 1962. Από μετάφραση του Παπαρήγα Α,
3.Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, Σκέψεις για μερικές πλευρές του. Παπαρήγας Θανάσης, Σύγχρονη Εποχή 2005


Νωντας Φαρμακης

Σχόλια