Αντίλογος

Ο φίλτατος της ΦΑΙΑΚΙΑΣ Δημήτρης Πανταζής έχει απάντηση στο κείμενο του Κώστα Λαπαβίτσα: Ριζοσπαστισμός και ΣΥΡΙΖΑ, που είχαμε ανεβάσει στις 9/5/14 με τίτλος: Περί Ριζοσπαστισμού... Ασφαλώς και φιλοξενούμε το κείμενο, υπενθυμίζοντας απλά, ότι ο διάλογος που γίνεται (με αυτονόητη προϋπόθεση την ευπρέπεια και την καλή προαίρεση των συμμετεχόντων) είναι κατά την γνώμη μας de facto προοδευτικός σε αντίθεση βέβαια με την ανταλλαγή επαναστατικόμορφων ύβρεων,  απευθυνόμενων σε ώτα μη ακουόντων...

Περί Ριζοσπαστισμού και πάλι

Με αφορμή ένα άρθρο του Κώστα Λαπαβίτσα
Η αριστερά με την ευρύτερη έννοια, έχει κυρίως κοινωνική και ιστορική διάσταση και ξεπερνά κατά πολύ τα κόμματα που κάθε φορά συγκροτούνται και διεκδικούν να την εκφράσουν. Με αυτή την έννοια ο διάλογος ανάμεσα στις διαφορετικές ιδέες, απόψεις και προβληματισμούς των ανθρώπων που ανησυχούν για το παρόν και το μέλλον των κοινωνιών και οραματίζονται ακόμα μια κοινωνικοποιημένη ανθρωπότητα, όχι από βίτσιο, αλλά από ανάγκη, έχει ιδιαίτερη σημασία. 

Ιδιαίτερα στις σημερινές εποχές, όπου η αριστερά, μετά το σοκ της κατάρρευσης του «ανύπαρκτου», βρίσκεται και πάλι σε φάση αναζητήσεων και διαμόρφωσης ενός νέου οράματος, οι διανοούμενοι της αριστεράς  οφείλουν, κάνοντας χρήση του πλούτου των νέων δεδομένων, των ιστορικών εμπειριών και κυρίως της παρακαταθήκης που άφησαν οι Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς, να βρουν τρόπους και δρόμους αποτελεσματικής ανταλλαγής ιδεών και απόψεων. Αυτή η κυκλοφορία και ανταλλαγή των ιδεών και των απόψεων ανάμεσα σε ανθρώπους που φιλοδοξούν να διαδραματίσουν τον ρόλο του καταλύτη ανάμεσα σε όσους θέλουν να αγωνιστούν για μια άλλη κοινωνία, είναι απαραίτητη, γιατί μόνο μέσα από την ανιδιοτελή αντιπαράθεση των απόψεων, των σκέψεων και των προτάσεων, μπορούν οι ιδέες να γονιμοποιηθούν και να μετατραπούν σε συνειδητές, ανατρεπτικές της σημερινής πραγματικότητας, πράξεις.
Από αυτή την άποψη είναι σημαντική η διαπίστωση που κάνει ο Κώστας Λαπαβίτσας, ένας από τους σημαντικότερους, κατά την άποψη μου, Έλληνες διανοητές της σύγχρονης ευρωπαϊκής αριστεράς, σχετικά με τον ΣΥΡΙΖΑ. Γράφει συγκεκριμένα: «Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η μοναδική δύναμη της Αριστεράς που δημιουργεί τη δυνατότητα για να συντεθεί ένα νέο πολιτικό τοπίο. Για το λόγο αυτό προσφέρει ελπίδα σε όσους πραγματικά επιζητούν την κοινωνική ανατροπή και δεν την αντιλαμβάνονται ως θέμα φιλολογικής αναζήτησης». Συμπληρώνει φυσικά ακόμα ότι: « Ο χαρακτήρας του δεν έχει ακόμη ξεκαθαριστεί. Η διαδικασία αυτή περιέχει συνεχείς ζυμώσεις και επεξεργασίες σχέσεων, απελευθερώνοντας παράλληλα πολιτική δυναμική σε εθνικό επίπεδο».  Αυτό είναι επίσης φυσιολογικό, αλλά αποτελεί και μια συνεχή ιστορική διαδικασία, όσο αφορά τουλάχιστον τις ζυμώσεις, που γίνονταν, γίνονται και θα γίνονται μέσα στην κοινωνία και τις ίδιες τις δυνάμεις της αριστεράς, ιδιαίτερα κάτω από τις σημερινές συνθήκες, που στην ουσία διαμορφώθηκαν με τις γνωστές ανακατατάξεις (πολιτικές και ιδεολογικές) που έλαβαν χώρα στις αρχές της 10ετίας του 1990.
Ο Κώστας Λαπαβίτσας όμως, στο συγκεκριμένο του άρθρο, δεν κάνει μια ανάλυση των παραμέτρων ή των συντελεστών που θα μπορούσαν να μεγιστοποιήσουν την απόδοση αυτών των ζυμώσεων και να οδηγήσουν σε απελευθέρωση μεγαλύτερης πολιτικής δυναμικής σε εθνικό, και γιατί όχι σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
 «Είναι ο ΣΥΡΙΖΑ το ριζοσπαστικό κόμμα που χρειάζεται αυτή τη στιγμή η Ελλάδα;» ρωτά ο Κώστας Λαπαβίτσας. Εξαιρετικό ερώτημα, κατά την άποψη μου, η απάντηση του οποίου (από διαφορετικές σκοπιές) θα μπορούσε να συμβάλλει αποφασιστικά στην καλύτερη ιδεολογική ζύμωση που οι καιροί απαιτούν.
«Καίριο το ερώτημα και κατάλληλη η στιγμή για να απαντηθεί, ιδίως μετά τη διαμόρφωση του ευρωψηφοδέλτιου που προκάλεσε τόσες αντιδράσεις», σημειώνει ο γνωστός αριστερός οικονομολόγος και στοχαστής.  Εδώ όμως αρχίζουν τα ερωτήματα:
Η διαμόρφωση του ευρωψηφοδελτίου είναι το γεγονός που έκανε την στιγμή κατάλληλη; Ποια διαδικασία ή πρόσωπα, στην διαδικασία διαμόρφωσης του ψηφοδελτίου, έκαναν «την στιγμή κατάλληλη»; Και τι εννοεί όταν λέει τόσες αντιδράσεις; Γιατί αντιδράσεις υπήρξαν θετικές, όπως και αρνητικές.
Ο κυριότερος όμως προβληματισμός μου, σχετικά με το άρθρο, έγκειται στο πως ο αρθρογράφος αναπτύσσει το υπόλοιπο σκεπτικό του, προκειμένου να απαντήσει στο βασικό ερώτημα περί ριζοσπαστισμού του ΣΥΡΙΖΑ.
«Τι είναι, λοιπόν, ο ριζοσπαστισμός στην Ελλάδα σήμερα;» διερωτάται ο αρθρογράφος, και απαντά: «Από την αρχή της κρίσης ορίστηκε από δύο απολύτως συνδεδεμένα ζητήματα: το χρέος και το ευρώ».
Θεωρώ  αρχικά την απάντηση του Κώστα Λαπαβίτσα ως προς τον ορισμό του ριζοσπαστισμού στην Ελλάδα του σήμερα, πολύ κατώτερη των περιστάσεων και του δικού του διανοητικού βεληνεκούς.
Αυτό όμως που ακολουθεί είναι ακόμα χειρότερο, αφού ο προβληματισμός για το χρέος και το ευρώ, με τον τρόπο που τίθενται από την πλευρά του Λαπαβίτσα, είναι τόσο απλοϊκός που δεν βοηθά καθόλου σε μια ουσιαστική συζήτηση για τις διαφορετικές εναλλακτικές εξόδου από την κρίση, που εστιάζονται στο θέμα του χρέους και του ευρώ.
Σε παλαιότερο άρθρο του – συνέντευξη στο TVXS το 2010 ο Λαπαβιτσας είχε επισημάνει ότι: «Η αλλαγή του νομίσματος θα φέρει σοκ στην αγορά και για ένα διάστημα θα υπάρξουν παράλληλες τιμές σε ευρώ και σε δραχμές. Θα υπάρξει επίσης υποτίμηση και άρα τόνωση των εξαγωγών που είναι απολύτως απαραίτητη. Θα ανέβουν όμως και οι τιμές των εισαγομένων, ιδίως του πετρελαίου, άρα θα χρειαστεί κρατική παρέμβαση για την εγγύηση της λειτουργίας μεγάλου φάσματος επιχειρήσεων. Θα χρειαστεί επίσης κρατική παρέμβαση για τη στήριξη του λαϊκού εισοδήματος, πράγμα που σημαίνει αναδιανομή μέσω φορολογίας και μισθολογικής πολιτικής».
Θεωρεί ότι η επιτυχής έκβαση αυτής της διαδικασίας είναι ανεξάρτητη από το υπόλοιπο πολιτικό πλαίσιο και τις συνθήκες που άπτονται τόσο του υποκειμενικού παράγοντα, όσο και της διάρθρωσης, της οργάνωσης, αλλά και λειτουργίας της παραγωγής και του κράτους; Ποιες επιπτώσεις, για παράδειγμα, θα μπορούσε να έχει μια δεύτερη «θεραπεία σοκ», μετά την νεοφιλελεύθερη, στις αντοχές του «εκλογικού σώματος»;
Όσο για τα δημόσια ελλείμματα, συνεχίζει ο Κώστας Λαπαβίτσας σε εκείνη την συνέντευξη του, «… η εμπειρία δείχνει ότι εξαλείφονται σε σύντομο χρονικό διάστημα εφόσον η χώρα μπει σε διαδικασία ανάκαμψης. Για ένα διάστημα μετά την έξοδο από το ευρώ θα μπορεί εξάλλου το κράτος να καλύπτει τις ανάγκες του με την έκδοση νομίσματος. Μεσοπρόθεσμα θα πρέπει βεβαίως να υπάρξει δραστική αλλαγή του φορολογικού συστήματος ώστε να συμπεριλάβει τους πλούσιους και το κεφάλαιο. Είναι προφανές, τέλος, ότι απαιτείται εκ βάθρων αναδιάρθρωση του κράτους, κάθαρση, διαφάνεια και δημοκρατικός έλεγχος από τα κάτω», συμπληρώνει ο Λαπαβίτσας.
Και ποιες είναι οι παράμετροι και οι συνθήκες (εθνικές και διεθνείς) που ευνοούν η δυσχεραίνουν το να μπει η χώρα «σε σύντομο χρονικό διάστημα» σε διαδικασία ανάκαμψης, όταν ξέρουμε ότι ο παραγωγικός ιστός της , έχει καταστραφεί παντελώς τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα την τελευταία 5ετία;
Εκείνο όμως που είναι ακόμα πιο γενικόλογο στο πρόσφατο άρθρο του, είναι η τοποθέτηση του σχετικά με τις εκλογές και τις μετακινήσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Γράφει συγκεκριμένα ο Λαπαβιτσας: «Η αντίληψη ότι οι εκλογές κερδίζονται με τη μετακίνηση προς το κέντρο είναι κακή πολιτική θεωρία και ακόμη χειρότερη πολιτική πρακτική σε περιόδους κρίσης. Η μετακίνηση προς το κέντρο εξυπηρετεί μόνο τις καθεστηκυίες δυνάμεις, το λεγόμενο 'σύστημα', που έχει ήδη επανακάμψει θρασύτατα. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει να κερδίσει τις εκλογές και, ακόμη περισσότερο, αν θέλει να βγάλει την Ελλάδα από την κρίση σε προοδευτική κατεύθυνση, πρέπει να δώσει όραμα στα λαϊκά στρώματα. Αυτό θα γίνει μόνο αν υπάρξει αποφασιστικός ριζοσπαστισμός που θα συσπειρώσει και άλλες ευρύτερες δυνάμεις».
Ειλικρινά εδώ πρόκειται για πολιτικούς ακροβατισμούς πολύ κατώτερους του επιπέδου του Λαπαβίτσα. Δηλαδή έχει εξασφαλίσει ότι η διακήρυξη από τον ΣΥΡΙΖΑ για επιστροφή στην δραχμή θα συσπειρώσει (έτσι μάλιστα όπως διατυπώνεται) δυνάμεις που θα οδηγήσουν στην εκλογική νίκη το ΣΥΡΙΖΑ;
Και τελικά τι σημαίνει μετακίνηση προς το κέντρο; Η εφαρμοζόμενη «αριστερή» πολιτική και οι μετακινήσεις της προς τα αριστερά, το κέντρο ή δεξιά, είναι αυθαίρετες, η βασίζονται στην ανάλυση της τρέχουσας πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας (σε εθνικό και διεθνές επίπεδο); Η ΝΕΠ (Νέα Οικονομική Πολιτική – που η αριστερά στο σύνολο της αποφεύγει χρόνια τώρα να αναλύσει, όπως ο διάολος το λιβάνι ) ήταν μετακίνηση προς τα δεξιά και γιατί; Το Βιετνάμ, για παράδειγμα, μετά από 40 χρόνια μαχών (όχι εκλογικών) και κατάκτησης της εξουσίας (και όχι της κυβέρνησης) τι οικονομική πολιτική εφαρμόζει και γιατί;
Είναι φορές αγαπητοί μου φίλοι που διερωτώμαι: πως είναι δυνατόν κάποιοι από εμάς ή και εμείς οι ίδιοι να είμαστε τόσο σίγουροι για κάποιες παλιές, ή και νέες λύσεις, σαν να μην υπήρξε ιστορία, σαν να μην υπήρξαν τραγικές στιγμές της ιστορίας και δραματικές ήττες, σαν να μη δοκιμάστηκαν πολλά από αυτά που θεωρούσαμε δεδομένα στις «ιδεολογικές μας εξισώσεις»;
Διερωτώμαι, πως μπορούμε να απαντάμε (η μάλλον να θεωρούμε πως απαντάμε) σε σύγχρονα πολύπλοκα προβλήματα λαμβάνοντας υπόψη μας, μερικές μόνο από τις διαστάσεις ενός προβλήματος; Πως μπορούμε να θεωρούμε ότι οι απαντήσεις μας μπορούν να περιορίζονται σε μια, ή έστω σε ελάχιστες προτάσεις, χωρίς πίσω από αυτές να υπάρχει μια στοιχειώδη ανάλυση των παραμέτρων που καθορίζουν το μέγεθος ενός προβλήματος ή μιας κατάστασης; Πως μπορούμε να απαντάμε χωρίς προηγουμένως να έχουμε στοιχειωδώς αξιολογήσει την επίδραση της κάθε παραμέτρου στην δημιουργία ή την επίλυση ενός προβλήματος;
Φίλοι μου δεν θέτω αυτά τα ερωτήματα γιατί έχω έτοιμες απαντήσεις, αλλά γιατί αγωνιώ στο να αναζητήσω λύσεις διεξόδου από την αθλιότητα της σημερινής πραγματικότητας που μας έχει επιβάλλει η επικράτηση του παγκόσμιου νεοφιλελευθερισμού.
Στην αναζήτηση αυτών των απαντήσεων και στην προσπάθεια δημιουργίας ενός νέου οράματος και χάραξης στρατηγικής διεξόδου, έχει ευθύνες όλη η αριστερά, συμπεριλαμβανομένου του ΣΥΡΙΖΑ φυσικά, αλλά και όλων εκείνων των διανοητών, που λόγω θέσης και δυνατοτήτων, βρίσκονται στο προσκήνιο και λειτουργούν σαν διαμορφωτές γνώμης.
Συγνώμη αν σας κούρασα, και επιτρέψτε να τελειώσω παραθέτοντας τις ρήσεις δύο κορυφαίων (κατά την άποψη μου) διανοητών.
«Δεν μπορούμε να επιλύσουμε τα προβλήματα του σήμερα, με το επίπεδο σκέψης που είχαμε όταν τα δημιουργούσαμε»
Albert Einstein
«Όταν θα έχουν εξαντληθεί όλα τα λάθη τότε θα κάθεται εκεί απέναντι μας, σαν τελευταίος σύντροφος, το 0»
Μπερτολτ Μπρεχτ

Σχόλια