ΜΕ ΠΟΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ;

Θεωρητικό με πρακτικό ενδιαφέρον το κείμενο, που συνιστά την την παρέμβαση του Βασίλη Λιόση στην ημερίδα της ΑΝΤΑΡΣΥΑ με θέμα "Με ποια αριστερά για την ανατροπή της επίθεσης κυβέρνησης, κεφαλαίου, ΕΕ, ΔΝΤ - Για τον αντικαπιταλιστικό αγώνα, την ΕΕ και την εργατική χειραφέτηση”. 
Με  πολλές απολύτως επίκαιρες αναφορές και γι' αυτό αντιγράφουμε από την ISKRA. Αξίζει προσεκτικής ανάγνωσης, κατά τη γνώμη μας...

Α. ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΚΑΝΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΤΡΟΠΗ;  
Οφείλω πρώτα από όλα να διευκρινίσω πως με αφορμή τον τίτλο της ημερίδας, την ανατροπή της κυβέρνησης, του κεφαλαίου και της ΕΕ δε θα την πραγματοποιήσει καμία αριστερά και πολύ περισσότερο κανένα κόμμα, αλλά η εργατική τάξη και τα σύμμαχα λαϊκά στρώματα, δηλαδή τα μεσαία στρώματα που συμπιέζονται, η φτωχή και η μεσαία αγροτιά, οι μισοπρολετάριοι, οι προοδευτικοί διανοούμενοι και η νεολαία. Ασφαλώς σε κάθε ανατροπή και σε κάθε εν γένει αγώνα υπάρχουν πρωτοπορίες και ηγεμονεύουσες δυνάμεις, πολιτικές και κοινωνικές, πάντα ο ρόλος των ηγετών έχει τη δική του σημασία, αλλά η αποφασιστική μάχη κρίνεται από το εύρος, τον προσανατολισμό και τη δυναμική των μαζών. Αν δε συμφωνούμε σε αυτό, τότε πολύ εύκολα μπορούμε να περάσουμε σε μια διανοουμενίστικη, ελιτίστικη αντίληψη που θα μας αυτοκαθορίζει ως τους πεφωτισμένους της ταξικής πάλης που κατέχουν την απόλυτη αλήθεια.    
Β. ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ  
Όπως έλεγε ο Κομφούκιος «Αν οι ονομασίες δεν είναι σωστές, τα λεγόμενα δε συμφωνούν με την πραγματικότητα και, αν τα λεγόμενα δε συμφωνούν με την πραγματικότητα, οι επιχειρούμενες ενέργειες δεν επιτυγχάνουν το στόχο τους».  
Για να απαντήσουμε, λοιπόν, με ουσιαστικό τρόπο στην ερώτηση της ημερίδας και για να έχουμε ένα κοινό κώδικα συνεννόησης, θα πρέπει να ορίσουμε την έννοια της αριστεράς. Μια έννοια καταταλαιπωρημένη, με ερμηνείες κατά το δοκούν και κατ’ επέκταση με πρόκληση συγχύσεων. Λίγο ως πολύ, όλοι γνωρίζουμε ότι οι έννοιες της δεξιάς και αριστεράς, έλκουν την καταγωγή τους από τη γαλλική επανάσταση και συγκεκριμένα προέκυψαν από τον τρόπο με τον οποίο κάθονταν οι παρατάξεις στη Γενική Συνέλευση. Αριστερά του προέδρου κάθονταν οι αντιμοναρχικοί, ενώ δεξιά του όσοι επιδίωκαν τη συντήρηση του παλιού καθεστώτος. Συγκεκριμένα υπήρξαν δυο ζητήματα με βάση τα οποία προέκυψαν πολιτικές αντιπαραθέσεις. Το ένα ήταν η διατήρηση της γερουσίας και το άλλο ήταν ο βαθμός άσκησης αρνησικυρίας από το βασιλιά. Ωστόσο, η χρήση του όρου «αριστερά» ξεκίνησε μετά την αποκατάσταση της μοναρχίας το 1815 και χαρακτήριζε τους Ανεξάρτητους. Έκτοτε, η χρήση ειδικά της έννοιας «αριστερά» απέκτησε μια πολυσημία, αφού ανάλογα με το χρήστη μπορεί να χαρακτήριζε τους κομμουνιστές, τους σοσιαλιστές, τους σοσιαλδημοκράτες ή ακόμη τους αναρχικούς, τους οικολόγους, τους φεμινιστές, τους αντιρατσιστές, τους φιλειρηνιστές κ.ά.  
Σήμερα, έχουν καταγραφεί διάφορες απόπειρες προκειμένου να κατατεθεί ένας ορισμός για την έννοια της αριστεράς. Δημοσιολόγοι και διανοούμενοι όπως οι Laponce, ο Confrancesco, η Galeotti, ο Νορμπέρτο Μπόμπιο, ο Ζαν-Κλωντ Μισεά, ο Kenneth Janda, μας έχουν δώσει μια πανσπερμία απόψεων. Επίσης υπάρχει και η υποτίθεται αποϊδεολογικοποιημένη αλλά βαθιά πολιτική άποψη, σύμφωνα με την οποία οι έννοιες της αριστεράς και της δεξιάς έχουν ξεπεραστεί ιστορικά. Πρόκειται για μια άποψη που πλασάρεται από τη μεταμοντέρνα σχολή και από απόψεις τύπου Φουκουγιάμα και Χάντινγκτον.    
Γ. ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑ  
Παραθέτοντας ορισμένες σκέψεις κωδικοποιημένα θα λέγαμε:  
α) Από τις απόπειρες ορισμού που έχουμε υπόψη μας υπάρχουν διάφορα προβλήματα: Κάποιες από αυτές επικεντρώνονται σε ζητήματα εποικοδομήματος όπως η θρησκεία, κάποιες άλλες χρησιμοποιούν δευτερεύουσες πλευρές της ταξικής πάλης, κάποιες στενεύουν την έννοια ταυτίζοντάς την με ό,τι έχει κομμουνιστική αναφορά και κάποιες θεωρούν ξεπερασμένη την έννοια της αριστεράς όταν αυτή συνδέεται με το πρόταγμα της κοινωνικής ανατροπής.  
β) Υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής που μπορεί να χαρακτηρίσει αριστερές πολιτικές δυνάμεις ή και μεμονωμένα πρόσωπα; Ο αριστερός δε θέτει οπωσδήποτε το μεγάλο στρατηγικό αίτημα της κοινωνικής επανάστασης, αλλά αμφισβητεί πότε λιγότερο και πότε περισσότερο το καπιταλιστικό σύστημα. Αναγκαία προϋπόθεση είναι η έμπρακτη αντίθεση στα μονοπώλια και στον ιμπεριαλισμό κάτι που πρέπει να μη μένει στα χαρτιά και τα ευχολόγια. Επιπλέον, είναι απαραίτητη η αναφορά στη σοσιαλιστική κοινωνία, ανεξάρτητα με τον τρόπο μετάβασης που ο καθένας προτείνει. Επομένως, θα λέγαμε πως ανάμεσα στις δυο ιδιότητες του αριστερού και του κομμουνιστή δεν ισχύει ισοδυναμία, για να χρησιμοποιήσω μια μαθηματική έκφραση. Η έννοια του κομμουνιστή συνεπάγεται την έννοια του αριστερού, δεν ισχύει όμως το αντίστροφο.  
γ) Ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας οφείλουμε να διατηρήσουμε τον όρο λόγω του ιδιαίτερου ιστορικού του φορτίου.  
δ) Φυσικά κανείς δε μας αποκλείει πως στη χρήση της έννοιας αριστερά δεν μπορούμε να κάνουμε διακρίσεις. Μπορούμε, για παράδειγμα να μιλάμε για κομμουνιστική (ή επαναστατική) και ρεφορμιστική (ή μεταρρυθμιστική) αριστερά. Θεωρούμε πως οι δυο αυτοί προσδιορισμοί αρκούν για να αναδείξουν σε γενικές γραμμές τις δύο βασικές αποχρώσεις που υπάρχουν εντός της αριστεράς. Βεβαίως, στη συνέχεια υπάρχουν υποδιαιρέσεις που έχουν τη σημασία τους. Υπάρχουν, για παράδειγμα, αριστερίστικα σχήματα ή ρεφορμιστικά που μπορεί να τείνουν να γίνουν επαναστατικά κ.λπ. Οι υποδιαιρέσεις αυτές είναι κρίσιμης σημασίας γιατί μπορούν να καθορίσουν για το αν κάποιες οργανώσεις είναι τυπικά ή ουσιαστικά επαναστατικές ή ρεφορμιστικές.    
Δ. Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ  
Ξεκινάω με την παρατήρηση πως σε καμία περίπτωση ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να ενταχτεί στην αριστερά. Πέρα από αυτό, όμως, πολλές φορές αναρωτιέται ο κόσμος για ποιο λόγο υπάρχει αυτή η πανσπερμία οργανώσεων και ομάδων; Το ερώτημα εκφράζει μια πραγματική αγωνία και είναι απόλυτα ειλικρινές. Αλλά ας είμαστε σαφείς. Δεν είναι μόνο οι παθογένειες της αριστεράς για τις οποίες θα μιλήσω λίγο παρακάτω που εμποδίζουν τη συνένωση. Υπάρχουν και αντικειμενικές αιτίες που φρενάρουν μία τέτοια εξέλιξη. Σημειώνονται σημαντικές διαφορές στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη σύνδεση τακτικής και στρατηγικής, το χαρακτήρα του ελληνικού καπιταλισμού κ.λπ. Για παράδειγμα, η ενοποίηση καθίσταται αδύνατη αν ο ένας θεωρεί τον ελληνικό καπιταλισμό ως ιμπεριαλισμό και ο άλλος τον θεωρεί ως εξαρτημένο και μέσου επιπέδου ανάπτυξης. Υπάρχει αντικειμενική διάσταση όταν ο ένας θεωρεί το μεταβατικό πρόγραμμα ως ένα αντικαπιταλιστικό πρόγραμμα γενικής προπαγανδιστικής ζύμωσης δίχως άμεσο πολιτικό αντίκρισμα, ενώ ο άλλος το θεωρεί ως μία πιθανή διαδρομή της ταξικής πάλης που μπορεί να διανοίξει το δρόμο προς την τελική σύγκρουση. Υπάρχει μεγάλη διαφορά αν ο ένας θεωρεί πως τα μνημόνια δεν είναι και κάτι ιδιαίτερο αλλά μια απλή συνέχεια των προηγούμενων πολιτικών, ενώ ο άλλος θεωρεί πως τα μνημόνια είναι μια ιδιαίτερη κατάσταση στην επίθεση του κεφαλαίου.      
Ε. ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ  
Δεν υπάρχει τοποθέτηση σχετικά με την αριστερά που να μην αναφέρεται στις παθογένειές της. Η συχνή αναφορά περί παθογενειών, είναι και μία έμμεση απόδειξη ότι αυτές είναι υπαρκτές. Πολλές φορές, όμως, αυτή η αναφορά τείνει να γίνει ένα είδος αυτομαστιγώματος, κάτι σαν αυτό που κάνουν ακραίοι μουσουλμάνοι και χριστιανοί προκειμένου να εξαγνίσουν την αμαρτωλή ψυχή τους. Επιπλέον, παρά αυτή την τάση αυτομαστιγώματος δεν έχουμε συγκεκριμενοποιήσει τις παθογένειες.  
Επιγραμματικά θα έλεγα πως αυτές οι παθογένειες είναι ο εισοδισμός, ο φραξιονισμός, η γραφειοκρατικοποίηση των ηγετικών κλιμακίων, οι πολλαπλές αναγνώσεις σε τοποθετήσεις και αποφάσεις, η απόσταση θεωρίας και πράξης, οι ατέρμονες συζητήσεις, η ιδιόλεκτος που απωθεί τον ευρύ κόσμο, η βυζαντινολογία, ο σεχταρισμός, η λογική των μικρομάγαζων, η ταύτιση της τακτικής με τη στρατηγική, οι ψευτοηρωικές κραυγές αντί της δομημένης επιχειρηματολογίας, η έλλειψη θεωρητικών επεξεργασιών, ο εργατισμός, η υποταγή στο αυθόρμητο ή και στο επίπεδο συνείδησης του κόσμου, οι αυταπάτες για τους μεταρρυθμιστικούς δρόμους που μπορούν να αλλάξουν τις κοινωνικές δομές, η από καθέδρας διδασκαλία στους «αδαείς», και η αδύναμη σύνδεσης με την εργατική τάξη.    
ΣΤ. ΤΕΛΙΚΑ ΜΕ ΠΟΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ;  
Αντί αυτών των παθογενειών, μία σύγχρονη αριστερά οφείλει να τοποθετείται με ειλικρίνεια, να διεξάγεται ανάμεσα στις διάφορες εκδοχές της συντροφικός διάλογος αν χρειαστεί ακόμη και με πάθος αλλά όχι με φανατισμό, να δουλέψει για τη δημιουργική εφαρμογή του μαρξισμού λενινισμού στη σύγχρονη πραγματικότητα, να είναι ανοικτή στη συγκρότηση πολιτικών και κοινωνικών συμμαχιών, να κρατάει μια διαλεκτική ισορροπία ανάμεσα στην τακτική και τη στρατηγική, να έχει το θάρρος να αποδεχτεί τα λάθη της και τις ελλείψεις της όχι με τυπικό αλλά με ουσιαστικό τρόπο, δηλαδή με τη διόρθωσή τους. Είναι κεφαλαιώδες ζήτημα να συνειδητοποιήσουμε πως η ενότητά μας και οι αγαθές προθέσεις μας δεν κρίνονται στις συμφωνίες μας αλλά στις διαφωνίες μας. Βεβαίως, θα πρέπει να διευκρινίσω, προς αποφυγή των ομφαλοσκοπήσεων πως η Αριστερά μαζί με τις παθογένειές της, έχει πίσω της μια ηρωική ιστορία με σοβαρές παρακαταθήκες για το παρόν και το μέλλον. Και οφείλουμε αυτή την ιστορία να την προβάλλουμε και να αναδεικνύουμε τις ποιοτικές διαφορές με τα άλλα πολιτικά υποκείμενα.  
Η σημερινή αριστερά ανεξάρτητα από το αν είναι επαναστατική ή ρεφορμιστική πρέπει να έχει ορισμένες πολιτικές σταθερές:  
[1] Την εναντίωση απέναντι σε κάθε κυβέρνηση με δεξιά ή αριστερή χροιά που εφαρμόζει οποιαδήποτε παραλλαγή των μνημονίων.  
[2] Την εναντίωση απέναντι στην ΕΕ και σε κάθε ιμπεριαλιστικό οργανισμό.  
[3] Τη συγκρότηση αγώνων με πατριωτικό και διεθνιστικό πρόσημο.  
[4] Το συνδυασμό μορφών πάλης, από το κοινοβούλιο μέχρι και τη σύγκρουση στους δρόμους, όταν αυτή είναι αναγκαία.  
[5] Τη μη υποτίμηση κανενός προβλήματος. Το επόμενο χρονικό διάστημα, για παράδειγμα κομβικό ζήτημα θα είναι η προστασία της πρώτης κατοικίας. Με αφορμή αυτό το θέμα θα συμπλήρωνα πως θα πρέπει κάποια στιγμή να ληφθεί μια πολιτική ευθύνη σε σχέση με τη φορολογία. Η λαίλαπα του ΕΝΦΙΑ δεν μπορεί να συνεχιστεί. Οι ηγεσίες σύμπασας της αριστεράς όφειλαν εδώ και καιρό να πάρουν την πρωτοβουλία δημόσιας άρνησης πληρωμής φόρων και να καλέσουν οργανωμένα σε καθολική άρνηση όλο το λαό.  
[6] Την επίμονη προσπάθεια να υπάρχει συντονισμός στους κοινωνικούς αγώνες από όλες τις εκφάνσεις της αριστεράς. Συντονισμός που επιβάλλεται στις συνελεύσεις των σωματείων, στους εργασιακούς χώρους, στα πανεπιστήμια, στις απεργίες, στις πορείες. Απαιτείται μια ενιαιομετωπική τακτική, που όμως, επιδίωξη της θα είναι να συμπαρασύρει ευρύτερες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις. Σήμερα στην πρώτη γραμμή πρέπει να είναι η δημιουργία μετώπων ενάντια στο φασιστικό κίνδυνο, ο αγώνας των ανέργων και ο αγώνας στο εργατικό και γενικότερα συνδικαλιστικό κίνημα. Το ζητούμενο δεν είναι η δημιουργία ενός στενού κομμουνιστικού, αντικαπιταλιστικού μετώπου, αλλά ενός μετώπου με αντιιμπεριαλιστικά, αντιμονοπωλιακά και δημοκρατικά χαρακτηριστικά. Δεν πρόκειται για ένα ιδεολογικό κόλλημα με αναφορά σε κάποιο κομματικό συνέδριο του παρελθόντος, αλλά για μια επείγουσα πολιτική και κοινωνική ανάγκη.  
Τελευταίο αλλά όχι έσχατο, είναι το ζήτημα της δημιουργίας ενός σύγχρονου κομμουνιστικού κόμματος που βεβαίως αφορά στην επαναστατική αριστερά. Η άποψη που λέει πως απαιτείται η διεξαγωγή συζήτησης για αυτό το θέμα κερδίζει καθημερινά όλο και περισσότερους οπαδούς. Θεωρώ, ωστόσο, πως πρέπει να έχουμε υπόψη μας ορισμένες σημαντικές παραμέτρους: α) η συζήτηση αυτή όταν και αν ξεκινήσει θα είναι μια βασανιστική διαδικασία που θα συνοδεύεται από οδύνες, β) στη συζήτηση πρέπει να υπάρχουν ανοικτά μυαλά, έτοιμα να αναθεωρήσουν ιδεολογικές τοποθετήσεις αν αυτό χρειαστεί, γ) κόμμα και μέτωπο είναι δυο συλλογικότητες που πρέπει και μπορούν να βαδίζουν παράλληλα. Πρόκειται για δυο συγκοινωνούντα δοχεία και κανείς δε δύναται να βάλει κουτάκια βάσει των οποίων γίνεται πρώτα το ένα κι έπειτα το άλλο. Η ανεπανάληπτη ιστορική εμπειρία του πολέμου μάς προσφέρει ένα θεμελιώδες συμπέρασμα: το ΕΑΜ γιγαντώθηκε μέσα από το ΚΚΕ αλλά και αντίστροφα. Η ιστορία μπορεί να μην επαναλαμβάνεται με καρμπόν, αλλά μας παρέχει ένα τρόπο σκέψης. Ας μην τον πετάξουμε.  

Σχόλια