Την έννοια της κριτικής την συνάντησα πρώτα στα θρησκευτικά… Εκεί είχαν φανεί οι «φυσικές»
αντιφάσεις στα πιο διαδεδομένα αποσπάσματα του ίδιου του Χριστικού λόγου,
ιδιαίτερα όταν αντιμετωπίζεται αποσπασματικά, με «τσιτάτα» δηλαδή… Αλλού
επιθετκός και αλλού φιλικός, ανεκτικός και παραινετικός… Πολλές φορές το «ουαί»…
Και άλλοτε το συγκλονιστικό: ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω … Ή το «μην κρίνετε ίνα μην κριθείτε»…
Το «ουαί» βέβαια δεν εμπεριείχε εποικοδομητική
διάθεση. Ήταν απόλυτα ρηκτικό… Εκεί, που
δεν σήκωνε διάλογο και ελπίδα συνεννόησης… Ουαί για τους φαρισαίους π.χ. και τους
γραμματείς… Για τους ανθρώπους, όμως καλής θέλησης υπήρχε η ανεκτικότητα
εκφρασμένη με τα παραπάνω αποφθέγματα… Γενικά
πάντως, καμία σχέση με τα δογματικά θέσφατα παγκόσμιων θρησκευτικών
συναντήσεων τα επόμενα χρόνια, π.χ. οικουμενικών συνόδων κ.λ.π. όπου κυριαρχούν τα εύγε και τα ουαί…
Αργότερα την έννοια της κριτικής
την αντιμετώπισα μέσα την αριστερά… Θεωρητικά σαν δύναμη προόδου, αφού ασκών
και αποδέκτης ήταν (θα έπρεπε να ήταν) ισότιμοι σε προϋποθέσεις και δικαιώματα… Ήταν αυτό, ένα από τα πρώτα σοκ και αφορμή
βαθύτερου προβληματισμού, όταν αγαπητός σύντροφος ασκώντας κριτική εξόχως
καλοπροαίρετη και για ζήτημα τριτεύουσας σημασίας υπέστη τις συνέπειες:
διαγράφηκε από τις προτάσεις της καθοδήγησης για το προς εκλογή νέο σώμα… Παραλείποντας σε αυτή την αφήγηση πολλά ενδιάμεσα τεκμήρια καταθέτω το
συμπέρασμα, πως η κριτική από δύναμη
ανάτασης, απόδρασης και εξέλιξης γινόταν όπλο των «δυνατών» και των μηχανισμών…
Επενδεδυμένη συχνά με διάφορα «ουαί», που στην
κομματική γλώσσα ήταν διάφοροι χαρακτηρισμοί με συνήθη κατάληξη το «-ιστής»
(ρεβιζιονστής, ρεφορμιστής, οπορτουνιστής, σβοχτιστής, αριστεριστής κ.λ.π.). Πλειστάκις, οι χαρακτηρισμοί αυτοί εκφωνούνταν
από κάποιους, που κατατρόπωναν τους «αντιπάλους»
και που οραματίζονταν τους εαυτούς τους σαν νέους Λένιν, σε ντοκυμαντέρ της εποχής
ή σε ταινίες του Ντοβτσένκο. Ηταν φανερό ότι ο αποδέκτης των χαρακτηρισμών είχε
πάψει να αποτελεί συντροφική δύναμη… Εφερε πλέον την κατάρα της καταδίκης και δεν μπορούσε
να περιμένει παρά μόνον την επιείκια της καθοδήγησης στο μέλλον… Όχι για τις θέσεις του αλλά για την καλή του πειθαρχική
συμπεριφορά… Ισως, όμως και να «δικαιωνόταν» κάποια στιγμή, αν και όταν η
καθοδήγηση ανατρέπονταν (με δημοκρατικές ή μη διαδικασίες). Αυτή η αλλαγή των
συσχετισμών καθόριζε και την ομόσημη ανατροπή της ισχύουσας λογικής (δόγματος).
Και τότε οι «κριτικοί» χαρακτηρισμοί
απευθύνονταν στους πρώην κριτές… Και η τύχη τους παρόμοια…
Κάποια στιγμή (εδώ και
τριάντα-τόσα χρόνια) -αποφεύγοντας για την οικονομία του λόγου ενδιάμεσα σκεπτικά-,
συνειδητοποίησα, πως όλες αυτές οι διαδικασίες δεν ήταν απλά οργανωτικά ή/και
τεχνικά ζητήματα… Αντίθετα, μάλιστα, χαρακτηρίζουν de facto μεταφυσικούς
«συντηρητικούς» οργανισμούς, που μόνον τυχαία σχέση μπορεί να έχουν με το …
γύρισμα του ήλιου… Το δε ευφυές σύστημα αναγνωρίζει σε όλους αυτούς τους εκάστοτε
«καθαρούς» τους φυσικούς του συμμάχους για την ασφαλέστερη ενύπνωση των «μαζών».
Ατυχώς, αυτή η βαθύτατη στρέβλωση
της έννοιας και της πρακτικής της κριτικής βασιλεύει -με πολλές αποχρώσεις-
στην αριστερά… Όχι παράδοξο, αφού
ολόκληρη η κατάρρευση της εξουσίας στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης ως χάρτινων
πύργων, αντιμετωπίζεται ως πράξη οργανωμένης αντεπανάστασης (που βρισκόταν
άραγε οι επαναστατικές δυνάμεις εκείνη την ώρα;;;) και μερικών προδοτών, που άνοιξαν την
κερκόπορτα του «υπαρκτού». Φυσιολογικό, λοιπόν, όταν η αυτοκριτική, η
ιδεολογική αναζήτηση και η επιστημονική ανανέωση της θεωρίας υποκαταστάθηκαν
από μηχανισμούς αγκίτ-προπ επί μία 70ετία… Αλλοι, πονηρότεροι, κηρύσσουν το «πέταγμα προς
τα μπρος» και ζητούν γενική αμνηστία και αμνήστευση… Με αυτό το «ανανεωτικό»
κολπάκι ξεμπερδεύουν… Ελεύθεροι κριτικής και πανέτοιμοι προς κριτική (των
άλλων)… Κάτι δηλαδή σαν το: Ή όλοι θα νικήσουμε ή όλοι θα πεθάνετε…
Αφορμή για το σημείωμα αυτό ένα παλιότερο
άρθρο του Unfollow, του
τεύχους του Ιουνίου του 2014 με τίτλο: Το ανησυχητικό ρήγμα του ΣΥΡΙΖΑ ΙΙ… και με
αφορμή ακόμη την… ευκόλως ερεθιζόμενη κομματικότητα μερικών φίλων και φίλτατων
στον ΣΥΡΙΖΑ, που δεν σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους και με το παραμικρό
κατατροπώνουν τους κρίνοντες, ότι …κουβαλάνε άφθονο νερό στο μύλο της αντίδρασης
(Δεν το λένε έτσι, γιατί αυτό είναι παλιομοδίτικο αλλά αυτό εννοούν σαφώς).
Γι’ αυτούς, λοιπόν, με πολλή
εκτίμηση (το εννοούμε) και πολλούς άλλους σε άλλους χώρους της αριστεράς θα χρησιμοποιήσουμε τον
επίλογο αυτού του άρθρου: … «Παοσοκοποίηση» είναι οι τακτικές των διαρροών,
«πασοκοποίηση» είναι οι «ειδικοί συνεργάτες», πασοκοποίηση είναι το δίλημμα «ή
το βουλώνετε ή θέλετε το 4%».
Η κριτική μπορεί να είναι θετική και εποικοδομητική όντας πολλές φορές επικριτική, αρνητική... Σαφώς δεν είναι εποικοδομητικές οι κολακείες, οι ακατάσχετοι έπαινοι, το σπατουλάρισμα...
Οι ίδιοι φίλτατοι μας θυμίζουν ότι το νέο, το ριζοσπαστικό, η ρήξη με τον εντός και εκτός των τειχών συντηρητισμό απαιτεί Νέο Ήθος… Η με όποιες δικαιολογίες, ερμηνείες ή εξηγήσεις υιοθέτηση του παλιού δεδομένου ήθους των υπεράνω κριτικής (δικοί μας) και των κατακριτέων στα τάρταρα (οι άλλοι) είναι η καλύτερη εγγύηση του: μία από τα ίδια. Γρήγορα ή αργότερα…
Οι ίδιοι φίλτατοι μας θυμίζουν ότι το νέο, το ριζοσπαστικό, η ρήξη με τον εντός και εκτός των τειχών συντηρητισμό απαιτεί Νέο Ήθος… Η με όποιες δικαιολογίες, ερμηνείες ή εξηγήσεις υιοθέτηση του παλιού δεδομένου ήθους των υπεράνω κριτικής (δικοί μας) και των κατακριτέων στα τάρταρα (οι άλλοι) είναι η καλύτερη εγγύηση του: μία από τα ίδια. Γρήγορα ή αργότερα…
Σχόλια