ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΝΘΕΤΕΣ [κυρίως Γάλλοι]

Ένα εξαίρετο και πολύ επίκαιρο άρθρο του φίλτατου Αρχιμουσικού της Φ.Ε. Μάντζαρος, Σωκράτη Ανθη, που δημοιεύθηκε ήδη στην εφημερίδα “ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ” λάβαμε στο ηλεκτρονικό μας ταχυδρομείο και ασμένως αναπαράγουμε…

Οι διαστάσεις του κειμένου και η έκταση της διερεύνησης του αντικειμένου το κάνουν να ξεφεύγει από το χαρακτήρα του απλού άρθρου και να παίρνει την μορφή μελέτης…

Το συνιστούμε ανεπιφύλακτα.

 

ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΝΘΕΤΕΣ [κυρίως Γάλλοι]

Από τον 18^ο αιώνα κύκλοι φιλοσόφων, λογοτεχνών και επιστημόνων από τη Γαλλία, Γερμανία, Αγγλία, Ρωσία και αλλού και κυρίως αφότου  το γένος των Ελλήνων αποφάσισε να αποτινάξει τον τυραννικό Οθωμανικό  ζυγό, εξέφρασαν  μια πηγαία εκδήλωση συμπαράστασης μεμονομένων ανθρώπων και εν συνεχεία και της κοινής γνώμης διαφόρων χωρών υπέρ των Ελλήνων. 

Ο φιλελληνισμός αυτός λειτούργησε ηθικά, πνευματικά, κοινωνικά και οικονομικά-υλικά, αλλά και ως ανεπίσημη διπλωματία και είχε πολλές ηθικές, υλικές και πολιτικές συνέπειες..

Πλήθος διανοούμενοι εξέφρασαν την προσωπική τους επιθυμία και εν μέρει έμμεσα και των λαών τους, για την επικράτηση του πολιτισμού επάνω στην βαρβαρότητα και οργανωμένοι σε λέσχες έστελναν χρήματα και όπλα στους αγωνιζόμενους Έλληνες. ¹. Πολλοί, επίσης, φωτισμένοι Έλληνες της διασποράς, κυρίως στη Γαλλία, όπως ο Αδαμάντιος Κοραής, και πολλοί άλλοι, ειδικότερα στην Ελβετία ο Αλεξ. Μαυροκορδάτος, ο Μιχαήλ Σούτσος και κυρίως ο Ι. Καποδίστριας, συνέβαλαν στη δημιουργία της πρώτης στην Ευρώπη Φιλελληνικής επιτροπής στην Βέρνη. Έτσι βοήθησαν και συντόνισαν, όσο μπορούσαν, αυτές τις φιλελληνικές κινήσεις.

Αρκετοί από αυτoύς –περί τους 1500-[https://www.eefshp.org/archeio/filellines/] ήρθαν και στην Ελλάδα και, ένα μέρος εξ αυτών –πάνω από 300- έδωσαν τη ζωή τους υπέρ της εθνικής ελευθερίας των Ελλήνων.

Μια από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις συμπάθειας των φιλελλήνων ήταν και η καλλιτεχνική δημιουργία σε όλες τις μορφές της, όπως η ζωγραφική, η ποίηση, αλλά ιδιαιτέρως η μουσική. ². Τα φιλελληνικά μουσικά έργα, τα οποία γράφτηκαν την εποχή εκείνη, αλλά και μεταγενέστερα, αντλούν τα θεματά τους από τα κατορθώματα των Ελλήνων ηρώων, αλλά και από τις βαρβαρότητες των κατακτητών. Παρομοιάζουν τους Έλληνες και τις Έλληνίδες αγωνίστριες με τους Μακεδόνες και Σπαρτιάτες προγόνους τους. [ La jeune Argienne, La jeunne Greeque κ.λ.π.]. Τα πρώτα χρόνια τα έργα έχουν αρχαιοελληνικό περιεχόμενο, προφανώς με συμβολικό-αλληγορικό χαρακτήρα. Αμέσως μετά την κήρυξη της Επανάστασης εμφανίζονται ως πολεμικά τραγούδια αφιερωμένα σε γεγονότα, ήρωες και κυρίως στην Έλληνίδα η τον Έλληνα Κλέφτη. Μετά το τέλος της Επανάστασης οι τίτλοι των έργων αλλάζουν σε Ναυα- ρίνο, Ναύπλιο, Αθήνα ,Λεωνίδας, Σπαρτιάτης, Γκιαούρ, Κρήτη κλπ.

Ανάμεσα στα μουσικά αυτά έργα περιλαμβάνονται και μεγάλα έργα αφιερωμένα στην Επανάσταση, όπως το Λυρικό μελόδραμα σε τρεις πράξεις του G.Rossini «Η πολιορκία της Κορίνθου,[La Siege de Corinthe] Παρίσι 9. 10. 1826, η καντάτα του H. Berlioz « Ηρωική Σκηνή για την Ελληνική Επανάσταση» [ Scene Heroique de la Revolution Grecque ], Παρίσι 1825-6,  το μελόδραμα του Ferdinand Herold  [La Dernier jour de Messolonghi ], «Η Τελευταία Μέρα του Μεσολογγίου», ηρωικό δράμα, Παρίσι 1828 και πολλά άλλα.

Επίσης,  την εποχή εκείνη γράφτηκαν κυρίως για πιάνο,   εκατοντάδες τραγούδια στη Γαλλία, Αγγλία, Βέλγιο, Αμερική, Γερμανία, Ρωσία, Ιταλία κ.α.³, αλλά και από Έλληνες συνθέτες της διασποράς, όπως ο Kωσταντίνος Νικολόπουλος,  όλα φυσικά αφιερωμένα στον Αγώνα των Ελλήνων. Πολλά έργα εξ αυτών έχουν ως θέμα την περίπτωση του Μεσολογγίου, όπως, «Η τελευταία μέρα του Μεσολογγίου»1828 του F. Herold, το «Άσμα του Μεσολογγίου» του Antonio Francesco Gaetano Saverio Pacini, « Η πτώση του Μεσολογγίου» του Γερμανού   Gustav Joseph Krahe, το μπαλέτο του Λουίτζι Βιβιάνι « Η τελευταία ημέρα του Μεσολογγίου» Βενετία 1832/33.

 Άλλα επίσης σημαντικά έργα είναι, « Η ναυμαχία του Ναυαρίνου» του Τζουζέπε Στάφα με πρώτη παρουσίαση στο περίφημο Σαν Κάρλο της Νάπολης το 1837,  η όπερα του Τζοβάνι Μπατίστα Φεράρι « Οι τελευταίες μέρες του  Σουλίου» που ανέβηκε στο «Φοίνικα» της Βενετίας το 1843 και το έργο « Ο όρκος του Γερμανού» η «Η απελευθέρωση της Ελλάδος» του Μαλτέζου συνθέτη Ναπολεόνι Μισφούτ, Ρώμη 1849.

Αξίζει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στην όπερα του Τζ. Βέρντι « ο Κουρσάρος», η οποία βασίζεται στην ομώνυμη «έμμετρη ιστορία» του Λόρδου Βύρωνα και η οποία πιθανόν αναφέρεται στο Λάμπρο Κατσώνη. Η δράση της τοποθετείται σε ένα Ελληνικό νησί του Αιγαίου και στην Κορώνη της Πελοποννήσου τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας. Το ότι το ποίημα του  Λόρδου  Βύρωνα είναι πιθανόν να αναφέρεται στο Λάμπρο Κατσώνη το συμπεραίνουμε από ένα σημαντικό βιογραφικό λογοτεχνικού ύφους ιστοριογράφημα, του Σπυρίδωνος Αλεξάνδρου [Αλεξάντροβιτς] Κατσώνη, δισέγγονου του Λάμπρου από τον υιό του Λυκούργο. Εκεί λοιπόν ο Σπυρίδων Αλεξάνδρου Κατσώνης μεταξύ πολλών άλλων αναφέρει τα εξής......Δεν είναι παράξενο το ότι αργότερα ο μεγάλος Μπάιρον ο οποίος παρακολούθησε με μεγάλη προσοχή όλες τις περιπέτειες του απελευθερωτικού κινήματος στην Ελλάδα και που στο τέλος της ζωής του έλαβε και ο ίδιος προσωπικά μέρος σε αυτόν τον αγώνα υπέρ της ελευθερίας και της τιμής του κάποτε μεγάλου και τώρα κατακτημένου λαού, ακούγοντας για τα θαρραλέα κατορθώματα του ξακουστού αγωνιστή-κουρσάρου, περιέγραψε με εκπληκτικό ταλέντο την ηρωική του μορφή στο ποίημα « Ο Κουρσάρος».......⁶. Είναι γεγονός πως ο Μπάιρον εμπνεύστηκε μια σειρά από ποιήματα γεμάτα εξωτικά χρώματα και ανατολίτικο ρομαντισμό, όπως ο Γκιαούρ[1813], ο Κουρσάρος [1814], η Πολιορκία της Κορίνθου [1816] και μια σειρά από τραγούδια «Εβραικές μελωδίες» [1815] ⁷.  Στα ποιήματα αυτά πλάθεται ο επωνομαζόμενος «Βυρωνικός ήρωας», μια δυναμική φιγούρα εκτός νόμου, που κατά έναν παράδοξο τρόπο είναι ταυτόχρονα και ρομαντικός. Ένας τέτοιος ήρωας περιγράφεται στον Κουρσάρο στο πρώτο τμήμα, σε μερικούς από τους 2000 στίχους του ποιήματος.

«Μαυριδερός στο πρόσωπο χλωμό το μέτωπό του,

Όπου τα ολόμαυρα μαλλιά και τα πυκνά τον σκιάζαν.....

Γλυκιά η φωνή του και πολύ στο φέρσιμο γαλήνιος,

Μα ωστόσο, γύρω σκόρπιζε πάντοτε κάποιο τρόμο....

Το αγριωπό το βλέμμα του, εφόβιζε εκείνον......

Που θα τολμούσε πιο κοντά να πάει να τον ξετάσει...

 

Η περίοδος κατά την οποία  δημιουργήθηκαν αυτές οι συνθέσεις, αρχίζει λίγα χρόνια πριν την Επανάσταση και φτάνει έως τα μισά του 19^ου αιώνα. Αρκετά έργα  αποτελούν  πρωτότυπες συνθέσεις, ενώ μερικά εξ αυτών είναι διασκευές προσαρμοσένου ποιητικού κειμένου το οποίο προσαρμόζεται σε παλαιότερη μελωδία.

 Κατά ανάλογο τρόπο και  Έλληνες αγωνιστές δανείστηκαν τη μουσική πολλών τραγουδιών της Γαλλικής Επανάστασης, στα εθνεγερτήρια ασματά τους. Ο Ρήγας για παράδειγμα είχε προσαρμόσει τον «Πατριωτικό του Ύμνο» στον ήχο της Καρμανιόλας, ενός πασίγνωστου τραγουδιού της Γαλλικής Επανάστασης αγνώστου δημιουργού και πιθανώς το «Δεύτε παίδες Ελλήνων» στον ήχο της Μασσαλιώτιδας.. Ο Πατριωτικός Ύμνος ήταν ένα από τα δύο επαναστατικά τραγούδια τα οποία βρέθηκαν επάνω του  ως πειστήρια «της ενοχής του», όπως προκύπτει από την ανάκριση. ⁴.

Σημειωτέον ότι η Ελληνική Επανάσταση συμπίπτει χρονικά με το πέρασμα από τον κλασικισμό στο ρομαντισμό.  Έτσι τα έργα των Φιλελλήνων συνθετών έχουν τα γνωρίσματα και των δύο εποχών. Οι παρτιτούρες των έργων επωλούντο για τη συγκέντρωση χρημάτων υπέρ του Ελληνικού Αγώνα, τα δε εξώφυλλά τους, κοσμούσαν λιθογραφίες διάσημων χαρακτών της εποχής. Έως τώρα τα συναντάμε σπανίως σε περισσότερες από μία βιβλιοθήκες. Τα πιο πολλά από αυτά έχουν κατατεθεί στην   Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Από πάρα πολλά έργα, δυστυχώς,  έχει αποκοπεί το εξώφυλλο, διότι το χαρακτικό που το κοσμούσε είχε συλλεκτικό και εμπορικό ενδιαφέρον για τους παλαιοπώλες και φιλότεχνους. Επίσης, υπάρχουν πολλά έργα ανώνυμα, αυτό συνέβαινε πιθανόν διότι έως το 1826 το επίσημο Γαλλικό κράτος αναγνώριζε το Σουλτάνο ως νόμιμο εκπρόσωπο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, έτσι πολλοί εκ των συνθετών, ιδίως όσοι κατείχαν κρατικές θέσεις δεν ήθελαν να εκτεθούν.⁴

Οι παρτιτούρες των έργων της έρευνας για Γάλλους φιλέλληνες συνθέτες, τις οποίες έχουμε υπ΄όψη, ανέρχονται σε 639. Σαφώς μεταξύ αυτών υπερτερούν τα έργα για φωνή και πιάνο τα οποία θα παιζόταν σε συγκεντρώσεις φιλελλήνων. Αναμεσά τους βρίσκονται και έργα μη Γάλλων συνθετών, οι οποίοι όμως ζούσαν στη Γαλλία η τύπωναν τα έργα τους σε γαλλόφωνα τυπογραφεία στο Βέλγιο η την Αγγλία. Μεταξύ αυτών υπάρχει το έργο Chant Grec, παραλλαγές για άρπα και βιολοντσέλο, του Γερμανού συνθέτη Franz Stockhausen, αφιερωμένο στον Λόρδο Βύρωνα. Αξίζει να σημειώσουμε πως η πρεμιέρα του έργου έγινε στο Παρίσι το 1826 σε μια εσπερίδα η οποία διοργανώθηκε απο την δούκισα de Dalberg. Tην ορχήστρα διηύθυνε ο μαέστρος Grasset, παρ’ ότι οι πρόβες είχαν γίνει από τον G. Rossini, έργα του οποίου περιελάμβανε το πρόγραμμα της συναυλίας. Στη συναυλία ήταν προσκεκλημένοι διασημότητες της εποχής όπως ο Δούκας της Ορλεάνης, ο μαρκήσιος Λαφαγιέτ και ο υιός του Κανάρη Νικόλαος, ο οποίος φοιτούσε μαζί με τα τέκνα του Λουδοβίκου Φίλιππου της Γαλλίας. Η Γαλλική κυβέρνηση είχε απαγορεύσει στους κρατικούς υπαλλήλους να συμμετάσχουν στην εκδήλωση, αυτός ίσως να ήταν και ο λόγος για τον οποίο δεν διηύθηνε τη συναυλία ο Rossini. Παρά την απαγόρευση προσέλευσης των δημοσίων υπαλλήλων, πολλοί φιλότεχνοι πήγαν στη συναυλία και εν τέλει συγκεντρώθηκαν περισσότερα από 30.000 φράγκα για την ενίσχυση του Ελληνικού Αγώνα. Οι εφημερίδες των επόμενων ημερών εξαπέλυσαν σκληρή κριτική στη Γαλλική κυβέρνηση για την απαγόρευση. Η κριτική αυτή σκλήρυνε ακόμα παρισσότερο όταν έγινε γνωστή η πτώση του Μεσολογγίου. ⁵ [10 Απριλίου 1826].

Πολλά επίσης από τα φιλελληνικά έργα ανήκουν στη λεγόμενη Προγραμματική Μουσική. Στη μουσική δηλ. η οποία ήκμασε το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα και περιγράφει κάτι συγκεκριμένο, όπως ένα ιστορικό γεγονός, ένα φιλολογικό κείμενο, μια εικόνα. Έτσι στο έργο του J. Payer « Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου», διαβάζουμε μια πλήρη περιγραφή της ναυμαχίας με σημειώσεις στην παρτιτούρα όπως.... Κατάσταση πριν την άφιξη του συμμαχικού στόλου μπροστά στο Ναυαρίνο, Απειλητική στάση των συμμάχων, Αποστολή βουλευτών για διαβούλευση, Καλωσόρισμα στους βουλευτές, Πολεμικό συμβούλιο των συμμαχικών δυνάμεων, Ψήφισμα των συμμάχων για την προστασία της Ελλάδος, Ο συμμαχικός στόλος προχωρά στο λιμάνι του Ναυαρίνου, Γενική μάχη, Αιγυπτιακός κανονιοβολισμός, Ανατίναξη στον αέρα Τουρκικής φρεγάτας, Κυνήγι πλοίων, Μεγάλη επίθεση των συμμάχων, Έξαλλη άμυνα των Τούρκων, Σύγκρουση πολλών πλοίων, Πάλη με σπαθιά στις γέφυρες των πλοίων, Καταστροφή του Τουρκοαιγυπτιακού στόλου, Τελική νίκη των συμμάχων, Παράπονα και γκρίνια των τραυματιών, Τραγούδια νίκης, Ευχαριστίες των νικητών στο Θεό, Στρατιωτική γιορτή, Τιμή στη Γαλλία, την Αγγλία και τη Ρωσία. Πρόκειται για μια λεπτομερή περιγραφή της ναυμαχίας από την αρχή έως το τέλος. Είναι πολύ πιθανόν ο μουσικός ο οποίος έγραψε αυτό το έργο να ήταν παρόν στη ναυμαχία. Στην παρτιτούρα υπάρχει μια πολύ δυσανάγνωστη ημερομηνία  1845. Η ναυμαχία έγινε 20 10. 1827 και παρόντες ήταν μουσικοί. Η ύπαρξη μουσικών στους στόλους των μεγάλων δυνάμεων έχει καταγραφεί στο έργο  «Ιστορία της Μεγ. Βρετανίας» του W. James Naval, όπου αναφέρεται.....καθώς η ναυαρχίδα του στόλου είχε ρίξει άγκυρα στη μέση της γραμμής των Οθωμανών, ο Codrington διέταξε μιά Brass Band, να παιανίσει στο κατάστρωμα για να τονίσει τις ειρηνικές προθέσεις του. Τα τρία άλλα Βρετανικά θωρηκτά είχαν ρήξει άγκυρα στην ορισμένη θέση τους. Εν τω μεταξύ καθώς τα συμμαχικά σκάφη εκινούντο κατά μήκος των Οθωμανικών γραμμών, οι σάλπιγγες της ναυαρχίδας σάλπισαν επίθεση. Τα Οθωμανικά πληρώματα αιφνιδιάστηκαν και προσπάθησαν με δυσκολία να ανασυνταχθούν για να αποκρούσουν την απρόσμενη εισβολή στη βάση τους.....⁸.

Στο έργο του συνθέτη Severin Leoni, «Αναμνήσεις της Ελευθερίας της Ελλάδος», βλέπουμε επίσης γενική περιγραφή μάχης με σημειώσεις στην παρτιτούρα όπως.....Η αφύπνιση της φύσης, Το κάλεσμα, Η προσευχή πριν τη μάχη, Η υπενθύμιση, Η αναχώρηση, Η επίθεση, Ο πόλεμος, Η ταφή των νεκρών,  Η νίκη. Διαβάζουμε επίσης στην παρτιτούρα στίχους από ποιήματα των Γ. Παράσχου, Αλ. Ραγκαβή, Δ. Σολωμού και από το γνωστό «Μη φοβείσθε Γραικοί» του Ρήγα Φεραίου. Αξίζει να σημειώσουμε πως στο εργο χρησιμοποιείται και η γνωστή μας  ομότιτλη μελωδία, η οποία παίζεται από τις μπάντες μας στην Πρώτη Ανάσταση το Μεγάλο Σάββατο. Το δε έργο τελειώνει με τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο.

Σε ένα άλλο έργο,  στο «Η τελευταία μέρα του Μεσολογγίου», του Ferdinand  Herold περιγράφεται μουσικά πολύ καθαρά ο σκεπτικισμός των πολεμιστών κατ αρχάς , η αποφασιστικότητα για την τελική έξοδο των πολιορκημένων και  το παιγνίδι των μικρών παιδιών τα οποία δεν αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα της καταστάσεως....

Σε αρκετές από τις παρτιτούρες διαβάζουμε το όνομα Νικολόπουλος είτε ως ποιητή είτε ως συνθέτη. Σε μια δε ως Νικολόπουλος Σμυρνιός. Πρόκειται για τον Κωσταντίνο Αγαθόφρωνα Νικολόπουλο [Σμύρνη 1786-Παρίσι 1841], έναν φλογερό πατριώτη, ο οποίος σπούδασε στο Βουκουρέστι και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου εργάστηκε στο Institut de France. Επιμελήθηκε την έκδοση πολλών αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και κατέκτησε τους Παριζιάνους λόγω της κλασικής του παιδείας και του συγγραφικού του έργου, αλλά και λόγω του φιλελεύθερου πνεύματος το οποίο εμφανίζεται  στα φυλλάδια του «Προτροπή Πατριωτική» και «Σάλπισμα Εθνοσωτήριον», αλλά και στον πρόλογο της Ελληνικής έκδοσης του Κοινωνικού Συμβολαίου του J.J. Rousseau, όπου επιτίθεται στην Ιερά Συμμαχία και στον Μέττερνιχ και σε όσους υποστήριζαν ανελεύθερα καθεστώτα. Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρία και στρατολόγησε Έλληνες και Γάλλους στους κόλπους της Ελληνικής Επανάστασης και πίστευε βαθειά πως χωρίς Ελληνική Παιδεία και Εθνική Συνείδηση η αξιοποίση της Ελευθερίας είναι δύσκολη. Τη βιβλιοθήκη του αποτελούμενη από 6.500 τόμους τη δώρησε στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Ανδρίτσαινα.⁴.

Το  καλλιτεχνικό Φιλελληνικό κίνημα  βοήθησε τα μέγιστα στην ψυχική ενδυνάμωση των αγωνιζομένων Ελλήνων. Ας ληφθεί δε υπ’ όψη πως τα Ελληνικά γραπτά μουσικά μνημεία που μας άφησε εκείνη η εποχή, είναι πολύ λίγα, διότι οι αγωνιστές του 1821 δεν γνώριζαν να γράφουν η ακόμα και να διαβάζουν παρτιτούρα. Τα φλογερά ποιήματα των λογίων  Ελλήνων της Ελλάδας και της διασποράς, εκφράζονταν με απλές μελωδικές γραμμές, έτσι τα γραπτά μουσικά κείμενα είναι ελαχιστότατα. Η μουσική πάνω στην οποία είχαν προσαρμοστεί τα θούρια τα οποία γράφτηκαν την περίοδο της Επανάστασης, ήταν διεγερτικές ευκολομνημόνευτες μελωδίες, πολλές από τις οποίες προέρχονταν από Γάλλους συνθέτες. ⁴. Ακόμα και με τη δημιουργία τακτικού Ελληνικού στρατού, η μουσική επένδυση των ποιημάτων Ελλήνων ποιητών, όπως  οι  Ραγκαβής, Σούτζος, Παράσχος κ.λ.π., εξακολουθούσε να ανήκει σε Γερμανικά και Γαλλικά εμβατήρια, η σε μουσικούς οι οποίοι ακολούθησαν τον Όθωνα, όπως οι Christian Weckeler, Karl Keller, Franz Seiller κ.α.

Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι  ο Καποδίστριας ήταν ο πρώτος ο οποίος χρησιμοποίησε Έλληνες μουσικοδιδασκάλους. Για τον Καποδίστρια « η επιστημονική μουσική είναι μέρος ουσιώδες της ελευθέρας αγωγής, ρυθμίζουσα και ηθοποιούσα τας φυσικάς και ηθικάς δυνάμεις των παίδων».⁹. Ο εκ των πρώτων δε συνεργατών του και «έφορος της κοινής παιδείας», Γρηγόριος Κωσταντάς, σε αναφορά του προς τον κυβερνήτη γαι την καλύτερη αγωγή των τροφίμων του ορφανοτροφείου της Αίγινας που αριθμούσε τότε « περί τους πεντακοσίους ορφανόπαιδας», επισυνάπτει χειρόγραφο χωριστό κείμενο με τίτλο: «Αξιώματα Παιδαγωγίας». Εκεί αναφέρεται χαρακτηριστικά.... «Η μουσική ευρυθμίζει την ψυχήν, την κάμνει δεκτικωτέραν γενναίων αισθημάτων, συντήνει δε, όχι ολίγον, εις την διατήρησην της υγείας» ⁹. Οι πρώτοι Έλληνες μουσικοδιδάσκαλοι που χρησιμοποίησε ήταν ο Ζαφείριος Απ. Ζαφειρόπουλος [Ζαφείριος ο Σμυρναίος] απόφοιτος της Πατριαρχικής Μουσικής Σχολής της Κωνσταντινουπόλεως, ο Αθανάσιος Αβραμιάδης μουσικοδιδάσκαλος ευρωπαικής μουσικής στην Αίγινα, ο Κωσταντίνος Κηρύκου, πρωτοψάλτης μουσικοδιδάσκαλος, ο Γεώργιος Λέσβιος μουσικοδιδάσκαλος του πρώτου σχολείου εκκλησιαστικής μουσικής στην Αίγινα, ο οποίος  οργάνωσε χορωδία απο παιδιά του ορφανοτροφείου και σπουδαστές του Κεντρικού σχολείου της Αίγινας. Η χορωδία έψαλλε στο παρεκκλήσι του ιδρύματος έργα των Paisiello, Cimarosa κ.α., όταν μάλιστα τους άκουσε ο Καποδίστριας, εξέφρασε την ικανοποιήση του με ειδική επιστολή και υπεσχέθη να προμηθεύσει τη χορωδία με δώδεκα μουσικά όργανα και ειδική στολή, « λευκόν ποδήρες ένδυμα και ζώνην κυανόχρουν».¹⁰ Όλοι αυτοί οι μουσικοδιδάσκαλοι ακολούθησαν το δρομολόγιο Αίγινα –Ναύπλιο- Αθήνα. Επί Καποδίστρια επίσης υπάρχει στο Ναύπλιο παρουσία Φιλαρμονικής Ορχήστρας με την ονομασία «Μουσικός θίασος», με μουσικούς επαγγελματίες από το εξωτερικό και ομογενείς, όπως οι Ν. Παπαδόπουλος, Λασκαρόνης Πλατσαράς, Ιω. Πλατσαράς. Αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής ήταν ο Μichael Maggel. ¹¹. Βέβαια από το 1825 στα Φιλελληνικά Τάγματα του Φαβιέρου υπήρχε στρατιωτική μουσική με αρχιμουσικό τον Michael Maggel. [Δύο εκ των απογόνων του, τους οποίους γνώρισα προσωπικά,  είχαν κατάστημα πώλησης και επισκευής μουσικών οργάνων επι της οδού Χαρ. Τρικούπη, στην Αθήνα. Ο ένας δε εξ αυτών είχε το όνομα του προγόνου του, Μιχάλης. Είχαν Ελληνοποιηθεί και ήταν Ορθόδοξοι. Θεωρούσαν τους εαυτούς τους Έλληνες.]

 Με αφορμή τις γιορτές για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, η γνώση των νέων αλλά και μεγαλύτερων, μουσικών και μη, μιας μουσικής παραγωγής Γάλλων κυρίως συνθετών αφιερωμένης στον αγώνα για ανεξαρτησία της πατρίδας μας, ενισχύει το πολιτιστικό μας υπόβαθρο και μας φέρνει πιό κοντά στη γνώση του παρελθόντος με ένα ευχάριστο μουσικό τρόπο.

1. Goepp Othon. Les Philhellenes sous la Restauration.

2.  H Ελληνική Επανάσταση, ο Ντελακρουά και οι Γάλλοι Ζωγράφοι. Οδηγός Εθνικής Πινακοθήκης.

3.  Anandry Angelique. H συλλογή Rene Puaux.

4.  Γ. Κωστάντζος. Φιλελληνική Μούσα.

5. Renue Encyclopedique [t.30/1826, p.374-5].

6. Πάνου Στάμου.  Επίδραση του Λάμπρου Κατσώνη στην ποίηση του Λόρδου Βύρωνα. Νοέμβριος 2008.

7. Ιστορικά Ελευθεροτυπίας. «Λόρδος Βύρωνας» Γιάννας Τζουρμάνα σελ. 26

8. [W. James Naval: History of Gr. Britain...London 1837 pp 476-89].

9. Ελένη Κούκου: «Ο Καποδίστριας και η Παιδεία» τόμος β! Σς 74-75

10. Γεωργίου Αθ. Χώρα. «Μουσική Παιδεία και Ζωή στο Ναύπλιο»

11. Θ. Συναδινός. Ιστορία της Νεοελληνικής Μουσικής.     σ. 10