Είμαστε ξεχωριστά ικανοποιημένοι, που φιλοξενήσαμε
αυτή την τριάδα κειμένων στην ΦΑΙΑΚΙΑ…
Τελειώνω σήμερα την διήγησή μου από την πρώτη συναυλία
στην Κέρκυρα του Μίκη Θεοδωράκη που μας άφησε εδώ κι ένα χρόνο.
Μετά τις πρώτες ερμηνείες του Γρηγόρη από την Γειτονιά
των Αγγέλων του Καμπανέλλη (το Στρώσε το στρώμα σου για δυό, το Δόξα
τω θεώ) ***** και από την Πολιτεία Β' του Βάρναλη (Οι μοιραίοι, η Μπαλλάντα
του Αντρίκου) μπήκε η Μπιρμπίλη με το "Άνοιξε λίγο το παράθυρο" που
κυριολεχτικά με ανατρίχιασε:
Άνοιξε λίγο το παράθυρο
Κι άσ' το φυρό για το Χριστό
Έμπα και κάτσε κι ύστερα
Θα σου το πω το μυστικό
Από τους μπάσταρδους τους ξένους
Κρύψε, καλή μου, το χάλι σου
Εμείς λιοντάρι και λυκόρνιο
Και ρόδο στο κεφάλι σου
και ρόδα στο κεφάλι σου ....
Μετά ακολούθησε από την ίδια, το ‘Γελαστό παιδί’,
που ήταν αφιερωμένο στον πρόσφατα δολοφονημένο Λαμπράκη αλλά ΟΧΙ γραμμένο για
τον αγωνιστή της παγκόσμιας ειρήνης. Ανήκει όπως το πρώτο στον κύκλο του
θεατρικού έργου του "Μπέρτραντ Μπήαν " Ένας Όμηρος"
Απλά, το πνεύμα του ταίριαζε με τις περιστάσεις… Ο
στίχος "σκοτώσαν οι δικοί μας το γελαστό παιδί" διασκευάστηκε
σε "σκοτώσαν οι φασίστες (οι εχθροί μας ) το γελαστό παιδί". Αναφερόταν
στον θάνατο του 31χρονου Μάικλ Κόλλινς προέδρου της Προσωρινής ρεπουμπλικανικής
κυβέρνησης της Ιρλανδίας και πρώην στρατιωτικό διοικητή της ένοπλης πτέρυγας
του IRA σε ενέδρα στις 22 Αυγούστου του 1922. από την φράξια "The
'Irregulars'. Η ομάδα αυτή είχε αποσχιστεί από τον IRA, με ηγέτη τον Ντε Βαλέρα,
επειδή θεωρούσε προδοτική την συνθήκη ειρήνης με την Αγγλία με την παράδοση του
'Ωλστερ και ξεκίνησε εμφύλιο πόλεμο.
Υπέροχη φωνή, καθάρια, με μεγάλη έκταση και
ομοιομορφία, ευαίσθητη αλλά και ρωμαλέα.
Την διαδέχτηκε στο σανίδι η debutante Μαρία Φαραντούρη
που τραγούδησε Το Ροδόσταμο του Γκάτσου και την Ροδιά του
Κοκκινόπουλου από το "Αρχιπέλαγος". Ηταν μία τελείως
διαφορετική διασκευή από κείνη την αισθαντική κι ευαίσθητη της Μαίρης Λίντα συζύγου
του Μανώλη Χιώτη. Αυτού, που με το μπουζούκι του είχε απογειώσει τον Επιτάφιο.
Τούτη η κοπέλα διέθετε μια απέριττη λιτότητα κι ένα ήρεμο πάθος στην παράξενη
και μυστηριακή φωνή της, που φαινόταν να έχει απύθμενο βάθος. Ηταν προορισμένη
να γίνει το κιονόκρανο που επιστέφει την κολόνα του παγκόσμιου έργου του Μίκη .
Ο "Σέρ" έκλεισε με το υπέροχο Βρέχει στην
φτωχογειτονιά από το φίλμ του Αλέκου Αλεξανδράκη "Συνοικία τ' όνειρο".
*
Ηταν το μοναδικό έργο που σκηνοθέτησε ο ίδιος και οι
περικοπές και σταδιακές απαγορεύσεις της λογοκρισίας τον διέλυσαν οικονομικά * https://www.youtube.com/watch?v=picxtTLqEAM
Εγινε διάλλειμα κι ακολούθησε το δεύτερο μέρος με τον
Μπιθικώτση να ερμηνεύει Επιφάνεια του Σεφέρη ( Άρνηση, Μέσα στις
θαλασσινές σπηλιές).
Mε τι καρδιά, με τι πνοή,
τι πόθους και τι πάθος,
πήραμε τη ζωή μας λάθος! **
κι αλλάξαμε ζωή.
Μετά το διάλλειμα παρουσιάστηκαν τα 6 από τα 8
τραγούδια από το θεατρικό έργο: Το τραγούδι του νεκρού αδελφού ******. Ο
Απρίλης, το Όνειρο και το Ενα Δειλινό από τον Μπιθικώτση.
Τον διαδέχτηκε η Μπιρμπίλη με το θεϊκό Νανούρισμα (κοιμήσου αγγελούδι
μου), το μόνο σε στίχους του Κ. Βίρβου. Με τελείως σπαραχτική ερμηνεία στην Προδομένη
Αγάπη χάραξε ανεξίτηλο στην μνήμη το χρώμα της κραυγής του τέλους:
- Φύγεεεε Παύλοοοοο !!!!!
Στην παράσταση του θιάσου του Μάνου Κατράκη το
ερμήνευε η πληθωρική κι αέρινη Βέρα Ζαβιτσιάνου αποκλειστική θεατράνθρωπος, που
αρνήθηκε να φθαρεί από το σινεμά και την τηλεόραση πλην δύο μικρών εξαιρέσεων. https://www.youtube.com/watch?v=PHasXL9gXro
Και οι τρείς εκτελεστές έκλεισαν τον δεύτερο μέρος με
το στοχαστικό, ήπιο Ενωθείτε.
Υπήρχε όμως και τρίτο μέρος στην μεγαλειώδη παράσταση
που δεν αναφερόταν στο τυπωμένο πρόγραμμα όπου η Φαραντούρη ερμήνευσε τα
τέσσερα ποιήματα του Καμπανέλλη από το Μαουτχάουζεν που δουλευόταν ακόμα
κι είχε βασιστεί αποκλειστικά στην δικιά της φωνή (Άσμα ασμάτων, Ο
Αντώνης», Ο δραπέτης και Όταν τελειώσει ο πόλεμος που κλείνει
με τον απαράμιλλο στίχο
Έρωτα μεσ' στο μεσημέρι σ' όλα τα
μέρη του θανάτου ώσπου ν' αφανιστεί η σκιά του.
Ο δίσκος κυκλοφόρησε την επόμενη χρονιά κι αργότερα σε
όλο τον κόσμο, η Τζόαν Μπαέζ ερμήνευσε σε άψογα ελληνικά https://www.youtube.com/watch?v=QQ7qxZnZL9E.
Αν όμως δεν με γελά η μνήμη μου, ο Μπιθικώτσης
εκτέλεσε ενδιάμεσα δύο- τρία τραγούδια από την Ρωμιοσύνη το πιο δύσκολο
κι απαιτητικό έργο του Μίκη που κυκλοφόρησε σε δίσκο μετά από δύο χρόνια. Όποια
ή όποιος θυμάται ας με διορθώσει αλλά θυμάμαι καθαρά τις γροθιές που σηκώθηκαν
την στιγμή που τραγουδούσε:
Όταν σφίγγουν το χέρι ο ήλιος
είναι βέβαιος για τον κόσμο
όταν χαμογελάνε,
ένα μικρό χελιδόνι φεύγει μέσ' απ' τα άγρια γένια τους
Ο θρύλος λέει ότι ο Μ.Θ. έγραψε την σύνθεση μέσα σ΄ ένα
απόγευμα την μέρα των Θεοφανίων του '66, όταν γύρισε χτυπημένος από την
αστυνομία από την τελετή του Πειραιά που εξελίχθηκε σε έντονη διαδήλωση κατά
της κυβέρνησης των ανακτόρων. Βρήκε σκόρπια τα χαρτιά των χειρόγραφων του
Ρίτσου κοντά στο πιάνο του και δημιούργησε όπως ήταν φορτισμένος.
Αλλά ο ίδιος παραδέχτηκε ότι η προσαρμογή του Σέρ σε
ελεύθερο μακρύ στίχο και άλλη τελείως μουσική κράτησε μήνες ώστε να παραχθεί
αυτό το αριστούργημα… Πράγμα, που δείχνει ότι δουλευόταν από τα πριν.
Το κοινό όρθιο μπιζάρισε επανειλημμένα τους
συντελεστές.
Όταν βγήκαμε, ο κόσμος έξω παρέμενε πολύς διψασμένος
ν΄αφουγκραστεί τον απόηχο του θριάμβου, μιας και περίμεναν να βρουν το μαγικό
χαρτάκι για την συναυλία της Κυριακής.
Κάποια παρέα που όδευε για το Μαντούκι ξεκίνησε το
πολύ αγαπημένο στους κερκυραίους Στρώσε το στρώμα σου για δυο κάτω απ΄το
παραθύρι μιας κοπέλας… Οι γκριζόμαυρες στολές τους κύκλωσαν και τους σταμάτησαν
απειλώντας με προσαγωγές "δια διατάραξιν της κοινής ησυχίας και της
κοινωνικής ειρήνης".
Σκεφτόμενος ώριμα μετά από καιρό κατέληξα πώς αυτός ο
κόσμος ξεσηκωνόταν και για την λύτρωση των απέναντι γκριζόμαυρων στολών από το
μπολιασμένο μίσος… Κάποια μέρα όταν αντικατασταθούν από εθελοντικές
πολιτοφυλακές κι ενσωματωθούν στον λαό θα καταλάβουν πόσο άγρια τους πάτησαν
και τους εκμεταλλεύτηκαν εκείνοι που φρουρούσαν ...
Την Δευτέρα τους γνώρισα σχεδόν όλους από κοντά εκτός
από την λαϊκή φίρμα που ήταν σιωπηλή κι απρόσιτη. Φούμαρε ασταμάτητα αλλά δεν
πήρε καμμιά απουσία από το Αχίλλειο που ανέβαινε και τις υπόλοιπες δυο μέρες.
Αυτοί που τα έσπαγαν στα μπουζούκια ξέγνοιαστοι, εκείνοι
που ζητωκραύγαζαν: Θέλουμε ησυχία! Κάτω η οχλοκρατία… Οταν άλλοι πέθαιναν στις
εξορίες και στην ταράτσα της Μπουμπουλίνας
τώρα επευφημούσαν τον ‘σωτήρα’ Καραμανλάρα που πρόλαβε ένα επόμενο
Πολυτεχνείο που ξένοι και δικοί έτρεμαν ...
Ητανε μοναδική και αξεπέραστη η τέχνη του; Και ήταν
και είναι.
Πρωτόγνωρα συμφωνική και λαïκή…
Συνήθως με κομματικές γιορτές, επετείους και
κυβερνητικές παράτες, με προκάτ γλεντοκοπήματα νυχτερινών και μη καταστημάτων
–και με το εκάστοτε «χαλί» στη δικαιολογημένα αταίριαστη εθνική «ταυτότητα».
Κάτι παρόμοιο παίχτηκε εδώ και μερικές μέρες στην
Πλατεία στα πλαίσια του φεστιβάλ με την επιλογή κάποιου ανώδυνου ρεπερτορίου
από την Φαραντούρη που πολύ θα θελα να έβλεπα την αντίδραση των νοημόνων Αρχών
του τόπου αν ξεστόμιζε τους στίχους του Παναγούλη:
Εμπρός σηκωθείτε να βγούμε στους δρόμους
γυναίκες και άντρες με όπλα στους ώμους
https://www.youtube.com/watch?v=Z-1IyDg1DKI
ή ακόμα το ποιός δεν μιλάει για την Λαμπρή του
Μπήαν
https://www.youtube.com/watch?v=GHzZTIgTF6o
Σκοτώσαν τους ηγέτες μας
χωρίς απολογιά τους,
γυναίκες μας, μικρά παιδιά
στα γόνατα μπροστά τους.
Τους τάφους άνοιγαν κρυφά
και θάβαν τους νεκρούς,
δεν πιάσαν ούτε σκότωσαν
αντάρτες μας πιστούς.
Φαντασθείτε τα μούτρα τους… Που θάψαχναν μεριά για να
κρυφτούν άραγε ???
Εξαιρώντας τελείως τον πολιτικό Μίκη στο ερώτημα αν
ήτανε μοναδική και αξεπέραστη η τέχνη του;
Η απάντηση είναι: Και
ήταν και είναι.
Πρωτόγνωρα συμφωνική και λαïκή…
Μουσική βέβαια που θα συνεχίσει να τραγουδιέται επίσημα
ώστε να ανήκει ως υπηρεσιακή, υποταγμένη και κατ’ εξαίρεσην στον «λαό» της! Εσωτερικευμένη
κι επιλεχτική .
Φτάνει να απουσιάζει, να χάθηκε κάπου στον δρόμο το
υψηλό της τόλμημα: Η αντικαθεστωτική Ελευθερία.
Σύμπαν "αριστερό "δηλαδή –αρμονικά δεξιό–
και εθνοκρατικά καθαγιασμένο όπου χωράμε όλοι.
Όλα να πηγαίνουν ρολόι.
Να το κουρδίζουν οι περιώνυμοι κωλοπαιδαράδες –ουκ
ολίγοι– θαυμαστές σου.
Και βέβαια στημένοι στη πρώτη γραμμή στην κηδεία σου.
Τον Μίκη τον συνάντησα τουλάχιστον άλλες εφτά φορές
τις περισσότερες σε πολιτικό επίπεδο με τελευταία εκείνη του Σεπτέμβρη του '82
όταν πιά είχα κλείσει την πόρτα της πορείας μου μέσα από τις γραμμές του
κουκουέ.
Σε αυτές τις συζητήσεις θα αναφερθώ πιθανόν μια άλλη
φορά.
Πάντως σε σχέση με τις διάφορες ασημαντότητες που
κάθισαν στο προεδρία της χώρας ο παγκόσμια αναγνωρισμένος από τις βουνοκορφές
της Χιλής μέχρι το Κόβεντ Γκάρντεν Θεοδωράκης με το εκτόπισμά του θα έκανε καλό
σε αυτή τη ρημάδα την χώρα....
Αρκετά σας κούρασα φίλες και φίλοι
Σ.Σ :
*Το σενάριο της ταινίας υπέγραψαν ο Τάσος Λειβαδίτης
και ο Κώστας Κοτζιάς, ενώ πρωταγωνίστησαν οι Αλέκος Αλεξανδράκης, Μάνος
Κατράκης, Σαπφώ Νοταρά, Βάσος Ανδρονίδης, Θανάσης Μυλωνάς, Αλίκη Γεωργούλη,
Γιώργος Τζώρτζης, Αλέκα Παίζη κ.α.
Ο Αλεξανδράκης αναλαμβάνει να δείξει μια Αθήνα πολύ
μακριά από την «επίσημη», ωραιοποιημένη και «τουριστική» εικόνα της επιλέγοντας
την παραγκούπολη του Ασύρματου στα Άνω Πετράλωνα ένα πρώην νταμάρι που
εγκαταστάθηκαν 800 οικογένειες προσφύγων. Οπου κυλούν μικρές ιστορίες
συνδεδεμένες με τις ανάγκες της καθημερινής επιβίωσης για τους προδομένους
ανθρώπους της λαϊκής γειτονιάς, με τα μικρά ασήμαντα όνειρα και τα απλοϊκά
οράματα για ένα καλύτερο μέλλον, για ένα μικρό κομμάτι ευτυχίας.
Επειδή δεν έχουν δουλειά, εξωθούνται στην
μικροαπατεωνιά, που, όμως, τυλίγεται στην ανθρωπιά τους και στην εγγενή τους
ευγένεια. Ο Α.Α την έντυσε με φωτισμούς, γωνίες λήψης κι εξωτερικά γυρίσματα
στην γραμμή του ιταλικού νεορεαλισμού.
Εξαγρίωσε τους λογοκριτές που την είδαν ως
κομμουνιστική προπαγάνδα, ενώ θεωρούσαν και απαράδεκτο να αφήνεται να βγαίνει
προς τα έξω μια αληθινή, ωμή, ρεαλιστική και πικρή εικόνα της Ελλάδας, αλλά
πέρα για πέρα υπαρκτή.
Απαγορεύτηκε αυστηρά η προβολή της ταινίας στην
επαρχία, ιδιαίτερα στις εθνικά ευαίσθητες περιοχές, ενώ στην Αθήνα η προβολή
της συνοδεύτηκε από επεισόδια, καθώς η αστυνομία αποπειράθηκε να εμποδίσει την
είσοδο του κοινού στις κινηματογραφικές αίθουσες.
Η ταινία απέτυχε εισπρακτικά πουλώντας μόνο, λίγο
παραπάνω από 2000 εισιτήρια. Ο κόσμος φοβόταν να πάει να την δει, καθώς η
αστυνομία κατέγραφε τα ονόματα των θεατών ή τους οδηγούσε στο τμήμα για
εξακρίβωση στοιχείων.
Παρόλα αυτά, στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 1961, η
«Συνοικία το όνειρο» απέσπασε το βραβείο φωτογραφίας, για την θαυμάσια δουλειά
του Δήμου Σακελλαρίου, καθώς και το βραβείο ερμηνείας δεύτερου αντρικού ρόλου,
για την ερμηνεία του Μάνου Κατράκη. Παρά την απόφαση του υφυπουργού της
Προεδρίας να μην επιτραπεί η προβολή της ταινίας στο εξωτερικό, προβλήθηκε
τελικά στην Βενετία, αν και εκτός του πλαισίου του κινηματογραφικού φεστιβάλ
της πόλης
.**.Στον τρίτο στίχο, πριν την λέξη «λάθος» υπάρχει μια
άνω τελεία.
Κατά την ανάγνωση του ποιήματος εκεί στην άνω τελεία
κάνουμε μια τόσο δα μικρή παύση.
Η παράλειψη της άνω τελείας, αλλάζει εντελώς το νόημα
του ποιήματος.
Με την μελοποίηση όμως, η παύση που επιβάλει αυτή η
άνω τελεία καταργήθηκε για τις ανάγκες του ρυθμού και της μελωδίας'
**Το «Τραγούδι του νεκρού αδελφού» ανέβηκε για πρώτη
φορά τον Οκτώβριο του 1962 στο Θέατρο Καλουτά από το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του
Μάνου Κατράκη.
Τα κείμενα ήταν εξ ολοκλήρου του Μίκη Θεοδωράκη, η
σκηνοθεσία του Πέλου Κατσέλη, τα σκηνικά του Νίκου Νικολάου και οι χορογραφίες
της Ζουζούς Νικολούδη (η οποία ερμήνευε και το ρόλο της μάνας).
Πρωταγωνιστές ήταν ο Κατράκης, η Βέρα Ζαβιτσιάνου, η
Δέσποινα Μπεμπεδέλη, ο Νίκος Ξανθόπουλος, η Μπέττυ Αρβανίτη, η Μαρία
Κωνσταντάρου και ο Θόδωρος Έξαρχος. Αναφερόταν στην τραγωδία του εμφυλίου τότε
που ο λαός μας σήκωσε τα όπλα σε τρίτο κατακτητή μέσα σε τέσσερα χρόνια ο
χαρακτήρας του Παύλου είναι πραγματικός κι αναφερόταν στον αξιωματικό του
Ναυτικού Παύλο Παπαμερκουρίου που σακαταμένος απ΄τα βασανιστήρια ζήτησε να
δεθεί σε σανίδες για να σταθεί όρθιος κι
άδετα τα μάτια στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Σχόλια