Το κείμενο του
εκλιπόντα στοχαστή Umberto Eco θα το βρείτε στο διαδίκτυο. Μας το κοινοποίησε ο φίλτατος ΛΘ.
Το ‘γράμμα
στον εγγονό μου’ το έγραψε για το περιοδικό L’
Espresso’ to 2014… Ένα κείμενο βαθιά πολιτικό, που επιχειρεί να
καταδείξει τα μεγάλα και συνειδητά κενά στην παιδεία των νεότερων γενεών και
στην προφανή τάση κατασκευής, ‘πολιτών’ ανενημέρωτων, πειθήνιων και γενικά
αδιάφορων… Ειδικότερα αναφέρεται στην αποφυγή της ιστορικής γνώσης, χωρίς την
οποία είναι αδύνατο να προσδιορίσεις το χωροχρονικό σου στίγμα… Ενας τέτοιος ‘πολίτης’,
χωρίς την γνώση του παρελθόντος του είδους του είναι πολύ πιο ευάλωτος σε έντεχνους
και σκόπιμους αλλοτριωτικούς χειρισμούς.
Ο Ουμπέρο Εκο
έφυγε από την ζωή, πριν 7 χρόνια… Στις 19 Φλεβάρη του 2016.
Παραθέτουμε το απόσπασμα
από το κείμενό του…
αν πας σε έναν κινηματογράφο, θα πρέπει να μπεις μέσα
μια συγκεκριμένη ώρα, όταν αρχίζει η ταινία, και όταν η προβολή ξεκινά, είναι
σαν κάποιος να σε παίρνει από το χέρι και να σου λέει τι συμβαίνει.
Στα χρόνια μου μπορούσε κανείς να μπει στην αίθουσα οποιαδήποτε στιγμή, θέλω να πω στο μέσο της προβολής. Έμπαινε τη στιγμή που συνέβαιναν ορισμένα πράγματα και προσπαθούσε να καταλάβει τι είχε προηγηθεί. Αργότερα, όταν η ταινία ξανάρχιζε, μπορούσε να διαπιστώσει αν είχε καταλάβει σωστά την υπόθεση, εκτός του ότι, αν είχε ενδιαφέρον, μπορούσε να μείνει και να την ξαναδεί.
Η ζωή είναι σαν μια ταινία της δικής μου εποχής. Όλοι
ερχόμαστε στη ζωή όταν κάποια πράγματα έχουν ήδη συμβεί πριν εκατοντάδες
χιλιάδες χρόνια, και είναι σημαντικό να μάθουμε τι είχε συμβεί πριν εμείς
γεννηθούμε.
Το σχολείο εκτός από τις προσωπικές σου αναγνώσεις, θα
έπρεπε να σου διδάσκει να απομνημονεύσεις αυτά που συνέβησαν πριν τη γέννησή
σου. Φαίνεται όμως ότι δεν το κάνει καλά, διότι διάφορες έρευνες μας λένε ότι
τα σημερινά παιδιά, ακόμη και τα πιο μεγάλα, που φοιτούν στα Πανεπιστήμια, αυτά
που έχουν γεννηθεί το 1990, δεν ξέρουν – και ίσως δε θέλουν να ξέρουν – τι είχε
συμβεί το 1980, για να μη μιλήσουμε για το τι συνέβη πριν πενήντα χρόνια.
Ας αφήσουμε όμως το σχολείο.
Ένα αγόρι του σήμερα δε γνωρίζει ποιοι ήταν οι
ηθοποιοί του κινηματογράφου 20 χρόνια πριν, ενώ εγώ ήξερα ποια ήταν η
Φραντσέσκα Μπερτίνι, που πρωταγωνίστησε σε βουβά φιλμς είκοσι χρόνια πριν
γεννηθώ. Ίσως γιατί ξεφύλλιζα παλιά περιοδικά που συσσωρεύονταν στην ντουλάπα
του σπιτιού μας και αυτό ακριβώς σε καλώ να κάνεις: να ξεφυλλίζεις κι εσύ παλιά
περιοδικά, καθώς πρόκειται για έναν τρόπο να μάθεις τι είχε συμβεί πριν εσύ
γεννηθείς.
Αλλά γιατί είναι τόσο σημαντικό να γνωρίζουμε τι είχε
συμβεί πριν;
Διότι πολλές φορές ό,τι συνέβη στο παρελθόν, σου
εξηγεί γιατί ορισμένα πράγματα συμβαίνουν σήμερα και είναι ένας τρόπος να
εμπλουτίζουμε τη μνήμη μας.
Αυτό δε μπορείς να το κάνεις μόνο με τα βιβλία και τα
περιοδικά αλλά και με το Ίντερνετ, το οποίο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε όχι
μόνο για να κάνουμε chat με τους φίλους μας, αλλά, και με την Ιστορία του
κόσμου.
Πότε εμφανίστηκαν οι δεινόσαυροι; Η Κιβωτός του Νώε θα
μπορούσε να έχει πηδάλιο; Ποιο ήταν το όνομα του προγόνου του βοδιού; Υπήρχαν
περισσότερες τίγρεις πριν από εκατό χρόνια; Πώς ονομάστηκαν οι τρεις καραβέλες
του Χριστόφορου Κολόμβου; Τι ήταν η αυτοκρατορία του Μάλι; Ποιος ήταν ο
δεύτερος Πάπας στην ιστορία; Πότε εμφανίστηκε ο Μίκυ Μάους;
Θα μπορούσα να θέσω ατέλειωτα ερωτήματα και όλα θα
ήταν ωραίες περιπέτειες έρευνας. Θα έρθει η μέρα που θα είσαι ηλικιωμένος και
θα νιώθεις ότι έχεις ζήσει χίλιες ζωές, γιατί θα είναι σαν να ήσουν παρών στη
μάχη του Βατερλό, ότι παρακολούθησες τη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα, κι ότι
ήσουν πολύ κοντά στο σημείο όπου ο Μπερτόλντο Νέρο, αναμιγνύοντας ουσίες σε ένα
γουδί για να βρει τον τρόπο να φτιάξει χρυσό, ανακάλυψε κατά λάθος την πυρίτιδα
και εκτινάχθηκε στον αέρα.
Αντίθετα, οι φίλοι σου, οι οποίοι δε θα έχουν
καλλιεργήσει τη μνήμη τους, θα έχουν ζήσει μία μόνο ζωή, τη δική τους, που θα
πρέπει να ήταν και μελαγχολική και στερημένη από μεγάλες συγκινήσεις.
Καλλιέργησε, λοιπόν, τη μνήμη σου.
Ουμπέρτο Έκο
Σχόλια